Liso u funesa u dzhena kha inthanethe. Webusaithi ine a i funesa i na zwoṱhe zwine a zwi ṱoḓa uri a ḓitakadze.

U guda tshakha dzoṱhe dza mitshino. U guda mbuno dzi takadzaho nga ha mupo. U vhumba vhukonani u mona na shango ḽoṱhe.

“Kha ri ye u onyolosa milenzhe phakhani,” hu amba Khotsi, vha tshi khou sedza kha ḽeputhopho yavho.

“Ndi nga namba zwanga nda dzhena kha inthanethe,” hu amba Liso. “Ndi a tamba, ndi a guda, nahone ndi a ita nyonyoloso,” u

ralo. “Ndi ngani ndi tshi fanela u ya huṅwe fhethu?” “Zwo luga,” hu amba Khotsi. “Hu na zwithu zwi mangadzaho kha shango ḽa

vhukuma…” ḽa mulomo wo nakaho wa swiri na mutshila mulapfu!” “Zwo naka musi,” hu amba Liso.

“Zwi pfala zwi tshi mangadza!” “Nga maanḓa,” hu amba Thalia. “Mme anga vha ri ndi tshiṋoni tsha tshiduna.

Tsho vha tshi tshi khou ḓisa zwiḽiwa tshiṱahani.” Thalia o vha o neta uri a nga tshina, zwenezwo Liso a rumela khonani yawe Ina

mulaedza. “Kha ri ye ri yo tamba phakhani ya u ḓimvumvusa kha inthanethe,” hu amba Liso. “Ndi nga si kone,” hu fhindula Ina.

“Ndi khou ya phakhani na vhabebi vhanga. Kha shango ḽa vhukuma!” “Zwo luga,” hu amba Liso. “Ndi ḓo amba na inwi nga

vhuya.” Liso o humbulesa nga haya mafhungo. Zwenezwo a mbo huwelela. “Baba!” u a huwelela.

“Kha ri ye u onyolosa milenzhe phakhani!” Khotsi vha vala ḽeputhopho yavho.

Kha inthanethe, Liso o ṱangana na khonani yawe Jamila. “No vha ni khou ita zwifhio?” hu vhudzisa Jamila.

“A si zwinzhi,” hu amba Liso. “Ndo vha ndi tshi tou vha kha inthanethe.” “Zwo luga,” hu amba Jamila.

“Ro ya u onyolosa milenzhe phakhani. Ro vhona tshakha dzoṱhe dza zwiṋoni.

Ro vhona hafhu na ndiane i tshi khou fhaṱa tshiṱaha ngei ishani!” “Evho zwo naka!” hu amba Liso.

“Zwi pfala zwi tshi takadza.” “Zwo vha zwi tshi khou takadza,” hu amba Jamila.

“Khotsi anga vha ri tshiṋoni tsha tshiduna tsho vha tshi tshi khou fhaṱa tshiṱaha, ngeno tsha tshisadzi tshi tshi khou tshi ṱola.

A thi humbuli uri tsho tshi takalela, tsho mbo thutha tshiḽa tshiṱaha tshoṱhe!” Ngavhuya, Liso a amba na khonani yawe Thalia.

“Kha ri tshine,” hu amba Liso. “Nga murahu,” hu amba Thalia. “Ndo neta nga u gidima hanga.” “U gidima?” hu vhudzisa Liso.

“No vha ni tshi khou gidima ngafhi?” “Ro gidima ngomu ḓakani ḽo nakaho,” hu amba Thalia.

“Ro vhona ntsa, ṱhoho, na Dandila, Phakhani, Liso na Khotsi awe vha vhona tshiṋoni tshi penyaho tsha lutombo tshi re na

mathenga malapfu madala nṱha ha ṱhoho. “Evho,” hu amba Liso. “Ndi a ḓivhudzisa uri hu nga vha hu lushakaḓe lwa tshiṋoni

ulwu!”

“Ndi humbula uri ndi tshiṅwe tsha zwiṋoni zwi anzelaho u wanala Knysna,” hu amba Khotsi. “Kha ri edzise u tshi tevhela.”

Tshiṋoni tsha fhufha u bva nṱha ha muri u ya kha muṅwe. Tsha swika tsha awela kha davhi ḽa muri. Tsha kavha kha musaikhadi.

Liso na Khotsi awe vha tshi sala murahu, vha tshi khou gidima. “Liso, ndi ngani ni sa ri hurini,” hu amba Khotsi.

“Khamusi ndi Dandila ḽa manditi?” Liso a lugisa gulokulo… “Hurini wee,” ha bva ipfi. “Ni khou itani afha?”

Maṱo a Liso na Khotsi a vulea tshoṱhe… Henefho nga thungo havho, vhukati ha phakha, ho vha hu na Jamila, Thalia na Ina, na

vhabebi vhavho! “Ḽi a ṱuwa hafhu dandila,” Liso u a zhamba. “Kha ri tshi tevhele!” “Zwiṋoni izwi zwo ri bvisa kha zwikirini

zwashu, zwo ri bvisa nḓuni, zwa ri ḓisa muponi roṱhe,” hu amba Khotsi a Liso. “Ndi zwiṋoni zwa manditi.”

Madakalo a Nal’ibali

Zwine ha nga ambiwa nga hazwo

Ni ḓiphiṋa nga u ita mini? Ni davhidzana hani na khonani dzaṋu? Inthanete ndi mini?

Tshifanyiso

Ndi hufhio fhethu hune na hu funesa hu re nnḓa ha nnḓu? Ḓioleni tshifanyiso ni henefho fhethu.

U Vhala

Ivhani fogisi (dithekhitivi) wa tshiṱori! Hu buliwa zwiṋoni zwingana zwo fhambanaho tshiṱorini itshi?  Ni nga kona u wana madzina a zwipuka zwivhili zwa ḓakani? Ndi fhungo ḽifhio ḽi no ni vhudza uri Liso o vha o shandula muhumbulo wawe wa u ya phakhani? Liso u na nḓila nngana dzo fhambanaho dzine a davhidzana ngadzo na khonani dzawe?

U Ṅwala

Ṅwalani mulaedza une Liso a nga vha o u ṅwalela muṅwe wa khonani dzawe musi o no swika hayani a tshi bva phakhani.

Vhutsila

Shumisani vhutanda, hatsi na maṱari ni ḓiitele tshiṱaha tsha tshiṋoni.

Kushumele

Tandulani phakha lwa kholekhole: ḓuḓumelani uri ni vhone zwi re ṱhodzini dza miri, tumbani fhasi ni vhone zwimela na zwipuka zwi re fhasi mavuni ni kone u tevhela tshiṋoni tshi no khou fhufha tshi tshi kavha kha miri nga muthihi nga muthihi.