Kale-kale, zwipuka zwo vha zwi si na mitshila. Zwo vha zwi sa zwi funi na luthihi, nga zwenezwo zwa fara muṱangano hune ha nwiwa hone maḓi.

Mbila ya sedza musi zwipuka zwi tshi khou pfuka zwi tshi ya muṱanganoni.

“Ṱavhanyani! Ri tea u ya muṱanganoni,” ha huwelela Muvhuḓa musi u tshi khou thamuwa wo livha henengei.

“Ni songo vhilaela, ndi ḓo ni tevhela nga murahu!” ha fhindula Mbila nahone ya rembuluwa ya furalela masana a ḓuvha.

“A ni khou ṱuwa na riṋe?” ha vhudzisa Ṱhohó musi i tshi khou pfuka nga henefho.

“Ni songo vhilaela, ndi ḓo tevhela hu si kale,” ha fhindula Mbila yo ganama u itela u dudedza thumbu yayo nga masana a ḓuvha.

Tshipuka tsha u fhedza u pfuka nga henefho ndi khonani khulwane ya Mbila, Tshibode. “A ni khou ya muṱanganoni?” tsha vhudzisa.

“Arali fhedzi khonani yanga a nga mmbeba,” hu fhindula Mbila.

“Fhedzi gwangwangwa ḽanga ḽi a lemela,” hu amba Tshibode.

“Habe nṋe a thi tou lemela nga u tou ralo-vho lini. A ni nga ḓo vhuya na zwi ṱhogomela uri ndi nga nṱha,” ha amba Mbila i tshi khou ṅweṅwela.

“Fhedzi gwangwangwa ḽanga ḽo oma nahone a ḽi dzulei zwavhuḓi,” hu ṱalutshedza Tshibode.

“Ndi mbila! Ndo ḓowela u dzula matomboni o khwaṱhaho!” hu fhindula Mbila, i tshi khou thamutshela muṱanani wa Tshibode. Mbila yo vha i tshi lemela, fhedzi Tshibode tsho vha tshi tshi ḓo ita mini? Mbila yo vha i khonani yatsho khulwane.

Zwipuka zwo amba nga ha mitshila kha wonoyo muṱangano.

“Ndi vhonala ndi songo naka ndi si na mutshila,” hu vhilaela Phele.

“Musi ndi tshi lingedza u khona ndi tshi khou gidima, ndi a wa nga ṅwambo wa uri a thina mutshila,” hu amba Didingwe.

“Ndi ṱoḓa tshiṅwe tshanḓa uri ndi kone u awedza zwanḓa zwanga musi ndi tshi khou dembelela mirini uri ndi fule mitshelo,” hu amba Ṱhohó.

“Kha ri humbele Musiki uri a ri ṋee mitshila,” hu themendela Ndau.

Nga zwenezwo, zwipuka zwa lilala. “Ohoo, Musiki washu, ri humbela uri u ri ṋee mitshila!” zwa humbela.

Ha pfala ipfi ḽihulu ḽi tshi bva ṱaḓulu. “Matshelo nga matsheloni, tselani mulamboni nahone henengei ni ḓo wana mitshila murini muhulwane.”

Zwipuka zwa humela hayani zwi na fulufhelo nahone zwo takala.

“Ndi tou ndi wana lini mutshila wanga. Kha ri ṱuwe roṱhe matshelo ri yo dzhia mitshila yashu,” hu amba Mbila musi Tshibode tshi tshi i tsitsa tomboni ḽine ya ḽi vhidza ‘hayani.’

Nga u ḓiḓivha uri tshi tshimbila nga u ongolowa, Tshibode tsha tou buba nga tsha matshelo nga matsheloni. Ho vha hu tsheena luswiswi musi tshi tshi bva hayani nahone zwiṅwe zwipuka zwo vha zwi tshee zwo eḓela.

Musi Tshibode tshi tshi pfuka hayani ha Mbila, tsha vhidzelela. “Iḓani! Kha ri ṱuwe ri ye u dzhia mitshila yashu!”

“Hu si ṋamusi lini. Ndi khou bvafha. Ndi khou ṱoḓa u thoma nda dzula kha heḽi tombo nda ora masana a ḓuvha. Ndi humbela uri ni nḓele na mutshila ni ntsiele wone musi ni tshi ya hayani,” ha amba Mbila i tshi khou ṅwethuwa zwihulu. “Ndi ṱoḓa mulapfu, wa mabubu.”

Tshibode tsho mangadzwa ngauri Mbila yo vha i sa khou ḓa. “Ndi ḓo ita nga u ralo,” tsha fhindula nga dakalo, tsha ṱhogomela uri a tshi nga ḓo tea u beba Mbila.

Nga maḓautsha, zwiṅwe zwipuka zwa thoma u tsela mulamboni zwi zwinzhi. Zwo vha zwi na luvhilo u fhira Tshibode, nga zwenezwo zwa tshi pfuka nḓilani. Fhedzi Tshibode tsho vha tsho ḓiimisela u swika murini uri tshi wane mutshila watsho na wa khonani yatsho, nga zwenezwo tsha kokovha tshi tshi ya phanḓa.

Musi zwipuka zwi tshi vho swika tsini na mulambo, zwa vhona muri wo ḓala mitshila. Ho vha hu na mitshila mipfufhi, mitshila milapfu, mitshila ya mabubu na mitshila misekene. Ho vha hu na mitshila yo nakaho na mitshila yo vhifhaho.

Zwipuka zwa thoma u sendela murini. Zwo vha zwi khagala uri ane a thoma u swika ndi ene ane a ḓo wana mutshila wavhuḓi. Ṱhohó dza thamuwa u bva kha muṅwe muri u kha muṅwe. Ndau, Didingwe na Mbiḓi zwa gidima. Nḓou na Tshugulu zwa gidima nga nḓila ya madebe. Phunguwe ya gidima u fana na Nguluvhe, fhedzi Nguluvhe ya ita i tshi ima u itela u ḽa zwivhungu na midzi. Tshibode tsha tevhela nga murahu.

Ṱhohó ndi yone ye ya thoma u swika murini. Ya dzhia mutshila mulapfusa. Didingwe ndi ḽone ḽa vhuvhili nahone ḽa dzhia muṅwe mutshila mulapfu. Zwipuka zwe zwa tevhela zwa dzhia mitshila ye ya vha i tshi khou ṋembelela murini.

Musi Nguluvhe na Tshibode zwi tshi fheleledza zwo swika, ho vha ho sala mitshila mivhili fhedzi. Muṅwe wo vha u mupfufhi, wo dzenyefhala nahone muṅwe u musekene, wo songana. Nguluvhe ya dzhia wo songanaho, Tshibode tshone tsha dzhia mudenya.

Ho vha hu songo tsha sala tshithu murini nahone a hu na we a humbula uri Mbila yo vha i tshi khou ṱoḓa mutshila-vho.

Musi Mbila yo dzula tomboni, ya vhona zwipuka zwi tshi khou vhuya hayani. Zwo vha zwi tshi khou tshimbila nga u ṱonga nahone zwi tshi khou dzungudza mitshila yazwo i tshi khou ya ngeno na ngei. “Ndi tou ndi wana lini mutshila wanga muswa!” hu amba Mbila.

Mbila ya vhona Tshibode na Nguluvhe zwi tshi khou tshimbila zwoṱhe. “No nḓela na mutshila, Tshibode?” hu vhudzisa Mbila musi zwenezwo zwipuka zwivhili zwi tshi khou sendela tsini.

“Hai, ni mpfarele badi khonani yanga, fhedzi yo mbo ḓi fhela! Nṋe na Nguluvhe ro wana mitshila mivhili ya u fhedza. Edzanu vhona mutshila wanga,” hu amba Tshibode, tsho sumba mutshila watsho mudenya. “Ndo wana wonoyu fhedzi.”

“Ndo vha ndo tea u ya nga tshavhukoma!” hu amba Mbila i tshi khou ḓisola. “Ndi a ni sia nga luvhilo vhuvhili ha vhoiwe. Ndo vha ndi tshi ḓo vha ndo wana mutshila wavhuḓi ngavhe ndi sa vhe na vhubva.” Tshibode na Nguluvhe zwa ḓi ṱutshela zwo fhumula.

Ndi ngazwo mbila dzi si na mutshila – fhedzi dzi kha ḓi dzula matomboni u itela u ḓiphina nga masana a ḓuvha!

Itani uri tshiṱori tshi nyanyule!

* Kha ri ri zwipuka zwo khetha mitshila i sa fani kha muri. Olani tshifanyiso tsha tshipuka naho tshi tshifhio tshi na mutshila u sa fani na une tsha vha nawo, sa Tshibode tshi na mutshila wa ndau kana mbiḓi i na mutshila wa nguluvhe.

• Ivhani fogisi ḽa maipfi! Sedzani tshiṱori nga vhuronwane. Naa ni nga wana: madzina a zwipuka zwiṋa – madzina mavhili – maipfi maṱanu ane a ṱalusa mitshila?
• Ḓiiteni u nga ni Mbila. Ṅwalelani Musiki ni mu humbele tshiṅwe tshibuli tsha u wana mutshila.