Khale, khale wa khaleni, swiharhi a swi ri hava micila. A swi nga tsakisiwi hi leswi, hikwalaho swi vitanile nhlengeletano xihlobyeni.

N’wambila a langutile loko swiharhi hinkwaswo swi ri karhi swi hundza ku ya enhlengeletanini.

“Hatlisa! Hi fanele hi fika enhlengeletanini,” ku huwelela N’wampfundla loko a ri karhi a thamukathamuka.

“U nga vileli, ndzi ta mi sala hi le ndzhaku!” ku hlamula N’wambila a ri karhi a tlhelela endzhaku ku ya orha masana.

“Xana a wu nge vi na hina?” ku vutisa N’wamfenhe loko a ri karhi a hundza.

“U nga vileli, ndzi ta fika ku nga ri khale,” ku hlamula N’wambila a ganamile hi hlana ku kufumeta khwiri rakwe.

Xiharhi xo hetelela ku hundza a ku ri munghana N’wambila lonkulu, N’waxibodze, “Xana a wu ti enhlengeletanini?” a vutisa.

“Ntsena loko munghana wa mina a nga ndzi khandziyisa,” ku hlamula N’wambila.

“Kambe xikhamba xa mina xa ndzi tika,” ku hlamula N’waxibodze.

“Swi kahle, mina a ndzi tiki. U nge voni ku hambana loko mina ndzi ri ehenhla,” ku vula N’wambila n’wayitela lowukulu.

“Kambe xikhamba xa mina xa nonohwa na ku nga tshameki kahle,” ku hlamusela N’waxibodze.

“Mina ndzi mbila! Ndzi toloverile ku tshama ehenhla ka maribye yo nonohwa!” ku hlamula N’wambila, a ri karhi a tlulela ehlaneni ka N’waxibodze. N’wambila a tika, kambe N’waxibodze a ta endla yini? N’wambila a ri munghana wa yena lonkulu.

Enhlengeletanini, swiharhi swi vulavurile hi micila.

“Ndzi languteka ndzi bihile loko ndzi ri hava ncila,” ku vula N’wamhisi.

“Loko ndzi ringeta ku jika loko ndzi tsutsuma, ndzi wela ehansi hikuva ndzi hava ncila,” ku vula N’wayingwe.

“Ndzi lava voko ro engetela ku wisisa mavoko ya mina loko ndzi ri karhi ndzi ncikinyancikinya na misinya ndzi kha mihandzu,” ku vula N’wamfenhe.

“A hi kombeleni Muvumbi leswaku a hi nyika micila,” ku ringanyeta N’wanghala.

Kwalaho, swiharhi swi hundzuluxela swikandza ehenhla ematilweni, “Ohoo, Muvumbi, hi kombela u hi nyika micila!” swi kombela.

Dyirito ledyikulu dyi twala kusuka ematilweni. “Mundzuku nimixo, yanani enambyeni kutani mi ta kuma kona micila ensinyeni lowukulu.”

Swiharhi swi tlhelele emakaya swi ri na ku tshemba na ntsako.

“Hambi ri xa rini ndzi ta kuma ncila. Mundzuku, a hi fambi swin’we ku ya kuma micila ya hina,” ku vula N’wambila loko N’waxibodze a ri karhi a n’wi chicha eribyeni leri a ri ri ‘kaya’.

Hi ku tiva leswaku u famba hi ku nanayila, N’waxibodze u pfukile ka ha ri mixo swinene. A ka ha ri na xinyami loko a suka ekaya naswona swiharhi leswin’wana a swa ha etlele.

Loko N’waxibodze a hundza emutini wa N’wambila, a huwelela, “A hi fambi! A hi fambi hi ya kuma micila ya hina!”

“Ku nga ri namuntlha. Ndzi titwa ndzi loloha. Ndzi ya tshama lahaya ribyeni ndzi tiphina hi masana. Ndzi kombela u ndzi tekela ncila u ndzi siyela wona loko u ya ekaya,” ku vula N’wambila hi n’wayitelo lowukulu. “Ndzi nga rhandza wo leha, wo tlhuma.”

N’waxibodze swi n’wi hlamarisile leswaku N’wambila a nga yi. “Ndzi ta endla tano,” a swi vula a tsakile, hi ku lemuka leswaku a nge bebuli N’wambila enhlaneni.

Hi mahlambandlopfu, swiharhi leswin’wana swi fambile ku ya enambyeni hi ntlawa lowukulu. A swi hatlisa kutlula N’waxibodze, hikwalaho swi nga n’wi hundza endleleni. Kambe N’waxibodze a tiyimiserile ku ya fika ensinyeni ku ya tikumela ncila wa yena na wa munghana wa yena, hikwalaho a kasa a ya emahlweni.

Loko swiharhi swi tshinela nambu, swi vonile nsinya wu tele hi micila. A ku ri na micila leyo koma, micila leyo leha, micila leyo tlhuma na micila leyo lala. A ku ri na micila leyo saseka na micila leyo biha.

Swiharhi swi sungurile ku tshinela nsinya. A swi ri erivaleni leswaku loyi a ta hatla a fika u ta hlawula ncila wa kahle. N’wamfenhe a tlula kusuka eka nsinya wun’wana ku ya eka wun’wana. N’wanghala, N’wayingwe na N’wamangwa va tsutsuma. N’wandlopfu na N’wamhelembe va khanswa kunene. N’wamhungubye adlodla tanihi N’wahonci, kambe N’wahonci a yima laha na lahaya ku dya swifufunhunu na timitsu. N’waxibodze a landzela hi le ndzhaku.

N’wamfenhe ku vile yena wo sungula ku fika ensinyeni. U tekile ncila wo leha swinene. N’wayingwe u vile wa vumbirhi na yona u tekile ncila wo leha. Swiharhi leswi nga landzela swi hlawurile micila eka leyi a yi sele ensinyeni.

Loko ekuheteleleni N’wahonci na N’waxibodze va fika, a ku sele micila mimbirhi ntsena. Wun’we a wu komini, wu bumburile na lowuwun’wana wo lala, no gombonyoka. N’wahonci u hlawurile lowo gombonyoka, kwalaho N’waxibodze a teka lowo bumbula.

A ka ha ri hava nchumu ensinyeni, naswona a ku ri hava loyi a nga anakanya leswaku N’wambila na yena a lava ncila.

Kusuka eribyeni ra yena, N’wambila a kota ku vona swiharhi loko swi vuya ekaya. A swi famba hi ku bamba na ku pulutisa micila ya swona yi ya hala ni hala. “Ndzi jahile ku kuma ncila wa mina lowuntshwa!” ku anakanya N’wambila.

N’wambila u vonile N’waxibodze na N’wahonci va ri karhi va famba. “Xana u vuyile na wona ncila wa mina, N’waxibodze?” ku vutisa N’wambila loko va ri karhi va tshinela.

“E-e, ndzi khomeli, munghana, kambe yi herile! Mina na N’wahonci hi kumile micila mimbirhi leyo hetelela. Languta ncila wa mina,” ku hlamusela N’waxibodze, a ri karhi a kombetela xincilana xa yena lexo bumbula. “Hi lowu ndzi nga kuma wona.”

“A ndzi fanele ndzi yile hi ndzexe!” ku vula N’wambila hi ku tisola. “Mina ndzi hatlisa kutlula n’wina vambirhi. A ndzi ta va ndzi tikumerile ncila wa kahle ntsena loko a ndzi nga lolowangi.” N’waxibodze na N’wahonci va tifambela va miyerile.

Hikwalaho na namuntlha timbila ti pfumala micila – kambe ta ha tshama ehenhla ka maribye ti tiphina hi ku kufumela ka dyambu!

Endla ntsheketo wu nyanyula!

• Anakanya loko swiharhi a swi hlawurile micila yo hambanahambana ensinyeni. Dirowa xifaniso xa xiharhi xi ri na ncila wo hambana na lowu xi nga na wona, kufana na N’waxibodze a ri na ncila wa nghala kumbe mangwa yi ri na ncila wa honci.
• Vana mulavisisi wa marito! Xiyisisa ntsheketo swinene. Xana u nga kuma: mavito ya swiharhi swa mune -marito mambirhi ya tinhlayo – marito ya ntlhanu lawa ya hlamuselaka micila?
• Endla onge hi wena N’wambila. Tsala papila u tsalela Muvumbi u kombela nkarhi wun’wana wa ku nyikiwa ncila.