Zwipuka zwi na tshiphiri
Home | Written stories | Multilingual stories | Zwipuka zwi na tshiphiri

Written stories

Try our growing collection of stories to print out or read aloud at home with the whole family.

Zwipuka zwi na tshiphiri

Author

Nga Mbali Nyabane

Illustrator

Zwifanyiso nga Jiggs Snaddon-Wood

Kale-kale ho vhuya ha vha na muṅwe mutukana ane a pfi Tshego. O vha a tshi funesa u ḓivha zwithu nahone a tshi silinga. Tshego o vha a tshi funa u tandula fhethu huswa. O vha a tshi ṱoḓa u ḓivha nga ha tshiṅwe na tshiṅwe. “Mma, zwipuka zwi a pfa? Mma, zwipuka zwi a pfesesa zwine ra zwi amba? Mma, zwipuka zwi a kona u amba? Mma, ndi ngani zwimange zwi tshi ri miawu?” O bvela phanḓa na u vhudzisa u swika mme awe vha tshi mu vhudza uri a bvele nnḓa a ye u tamba. Tshego a bvela nnḓa a ya u dzula tsini na tshimange tshawe, Frisky. A donolela maṱo Frisky, na Frisky tsha mu donolela maṱo. Zwo vha zwi tshi tou nga Frisky tshi khou ṱoḓa u mu vhudza zwiṅwe zwithu. “Ndi tama ngavhe ndo vha ndi tshi nga amba na inwi Frisky na uri no vha ni tshi nga amba na nṋe-vho,” a ralo Tshego. Fhedzi Frisky tsha sokou miawu tsha furalela Tshego. Tshego a femuluwa. A ḓivhudzisa uri zwo vha zwi tshi ḓo vha hani arali zwipuka zwo vha zwi tshi kona u amba. Nga zwenezwo, nṱhani ha uri mmbwa dzi huvhe, zwimange zwi ite miawu nahone zwiṋoni zwi lidze muludzi, zwo vha zwi tshi nga kona u amba nahone zwa ri vhudza zwine zwa ṱoḓa u ri vhudza zwone.

 

                                                                                                                                                                                   

 

Tshego a setshelela musi a tshi humbula nga ha zwenezwo nahone o vha a tshi zwi ḓivha uri zwi nga si vhuye zwa itea. “Tshego?” Tshego a tshenuwa zwihulu musi a tshi pfa hu tshi vhidzwa dzina ḽawe, mathina ho vha hu Mme awe vho ima muṋangoni. Vho vha vho ambara muṅwadzi muhulwane wa mivhala-vhala wa ḓuvha. Ndi izwi-ha a tshi mbo ḓi humbula uri vho vha vha tshi khou ya u gammba! “Tshego, no no paka thundu dzaṋu dzoṱhe?” Mma vha vhudzisa. “Ee, Mma, ndo paka zwithu zwoṱhe madekwe,” Tshego a ṅweṅwela. “Arali zwo ralo, kha ri ṱuwe-ha!” vha ralo Mma. “Khotsi aṋu vha khou paka zwithu zwa u fhedza goloini.” Tshego o vha a tshi zwi ḓivha uri u ḓo ḓiphina nga u gammba. O vha a tshi ṱoḓa u ḓivha zwithu zwinzhi nga ha zwipuka zwine zwa wanala hune vha ḓo vha vho gammba hone. Vha muṱani vha dzhena goloini nahone musi vha tshi khou ṱuwa, Tshego a vhalela mimunithi u vhuya vha tshi swika hune vha ḓo gammba hone. Vho vha vho gammba fhethu ho nakaho. Ho vha ho tangwa nga miri nahone Tshego o vha a tshi swela u tandula henefho fhethu. “Baba, ndi nga ya u reḓa khuni dzine ra ḓo dzi vhasa musi vhone vha tshi kha ḓi atha dennde?” Tshego a vhudzisa.

“Ndi muhumbulo wavhuḓi, fhedzi ni songo ṱutshela kule. A thi ṱoḓi uri ni xele hafha mirini,” vha ralo Baba. “Zwo luga!” Tshego a ralo a tshi khou huwelela ngeno a tshi khou gidima uri a ye u reḓa khuni. Fhedzi nga nṱhani ha uri Tshego o vha a tshi funesa u ḓivha zwithu nahone a tshi silinga, a dzhena ngomu-ngomu ḓakani a sa vhuyi a zwi ṱhogomela. A fukula maṱari, a sedza murahu ha matombo na nṱha ha miri a tshi khou ṱoḓa zwipuka zwoṱhe zwine zwa dzula henefho. Musi Tshego o no kuvhanganya dzhoko ḽa khuni, a sedza-sedza nahone a zwi ṱhogomela uri o ... xela! Musi a tshi sedza a vhona miri yoṱhe i tshi vho fana, nahone a zwi ṱhogomela uri ha tsha ḓivha nḓila ya u ya he vha atha hone dennde. Ḽo vha ḽi tshi ḓo kovhela hu si kale, nahone ho vha hu si na ṅwedzi. Tshego a dzula fhasi, a guguvhala nahone a thoma u lilela fhasi. O vha a tshi ḓo dovha a vhona vhabebi vhawe?

                                                                                                                                                                            

 

Ndi izwi-ha Tshego a tshi pfa mahevhe-hevhe nga henefho tsini. A mbo ḓi fhumula nahone a sedza-sedza. Naa vhabebi vhawe vha nga vha vho mu wana? Fhedzi ho vha hu si vhabebi vhawe. Phanḓa hawe ho vha ho ima bere yo nakaho na gwitha ḽi re na maṱo mahulu a tshipulumbu. “Mulandu ndi mini mutukana? Ni khou lilela’ni?” ha vhudzisa gwitha. Tshego a mangala zwihulu. Naa ndi gwitha ḽe ḽa vha ḽi tshi khou amba nae? “Ni … ni a kona u amba?” Tshego a kakamela. Gwitha ḽa setshelela. “Ee, ri a kona u amba. Zwino, ḓanu ri vhudza uri ndi ngani ni noṱhe swiswini ḽingafha?” “Ndo xela musi ndi tshi khou reḓa khuni dza u vhasa he ra gammba hone,” a ralo Tshego.

“Ni tea u vha no farwa nga nḓala,” ya ralo bere. Thumbu ya Tshego ya mbo ḓi kumela u tendelana na zwenezwo! “Imani henefho ndi ni ḓele na zwiḽiwa.” Bere ya mbo ḓi tsetsema u yo ṱoḓa zwiḽiwa. Gwitha ḽa sala ḽi tshi khou mvumvusa Tshego. Bere ya vhuya yo fara tavhi ḽi re na maapula mahulwane matswuku. Tshego a ḽa maapula mavhili nahone a ḓipfa e khwine vhukuma nga murahu ha zwenezwo. “Ndi vhona u nga vhabebi vhaṋu vha nga thungo heyi,” ya ralo bere. “Iḓani ni namele ndi ni ise khavho.” Tshego a namela bere nahone gwitha ḽa kavha kha shaḓa ḽa Tshego. Vha pfuka nga vhukati ha miri vha dzhena nḓilani.

Nga murahu ha tshifhinganyana vha swika he vha gammba hone. Tshego a tsa kha bere nahone a livhuha zwenezwo zwipuka nge zwa mu thusa. “Ri ḓo dovha ra vhonana?” a vhudzisa. “Khamusi,” ha fhindula gwitha, nahone nga murahu zwenezwo zwipuka zwa mbo ḓi ngalangala vhukati ha miri. “Mma, Baba!” ha huwelela Tshego musi a tshi khou gidimela u vha kuvhatedza. Vhabebi vhawe vho vhonala vha tshi nga vha khou vhilaela. “Vha mpfarele nge nda ṱuwa tshifhinga tshilapfu, fhedzi ndo vha ndo xela. Zwi takadzaho ndi uri ndo ḓiswa nga bere yo nakaho na gwitha ḽi re na vhuthu. Vha a zwi ḓivha uri zwipuka zwi a kona u amba?” Tshego o vha a sa koni na u fhumula! Mme awe na khotsi awe vho vha vho takala lwe vha sokou ṅweṅwela vho sedzana nahone vha dovha vha kuvhatedza Tshego. Nga murahu ha maḓuvha a si gathi, vha vhuyelela hayani. Musi vha tshi tou swika hayani, Tshego a ṱoḓana na Frisky. “Hurini, Frisky. No nṱuvha?” ha vhudzisa Tshego. Frisky tsha ḓionyolosa nahone tsha ri miawu. “Ndi a ḓivha tshiphiri tshaṋu,” Tshego a ralo, “nahone musi no lugela, ni nga amba na nṋe.” Frisky tsha ḓikweta ṱhoho nga tshanḓa tsha Tshego nahone tsha dzula kha zwirumbi zwawe. Tshego a zwi ṱhogomela uri Frisky tsho pfesesa zwoṱhe zwe a zwi amba!

Itani uri tshiṱori tshi nyanyule!

  •  No no vhuya na xela fhethu hune na sa hu ḓivhe? No ḓipfa hani? No dovha na wana hani vha muṱani waṋu?
  •  Ni vhona u nga zwipuka zwi a ri pfesesa musi ri tshi amba nazwo? Ndi ngani ni tshi humbula nga u ralo?
  • Khethani tshipuka tshiṅwe na tshiṅwe. Zwino ṅwalani mbudziso mbili dzine na ḓo dzi vhudzisa arali tshi tshi nga amba.
  •  Ṅwalani magumo maswa a tshenetshi tshiṱori. Kha ri ri Frisky tsho amba na Tshego. Frisky tshi nga vha tsho ri mini?