Kha muṅwe muḓana u re kule, ho vha hu tshi dzula muṅwe mutukana we a vha a tshi shaya vhukuma we a vha a tshi lisa nngu uri a kone u wana masheleni a u ṱhogomela muṱa wa hawe. O vha e na vhuthu tshifhinga tshoṱhe nahone a tshi thusa vhahura vhawe, o vha a tshi tou vha phaṱutshedzo kha vhomakhulu wawe vhe vha mu alusa u bva vhuṱukuni. O vha a tshi pfi Thabo nahone a tshi funwa nga muṅwe na muṅwe.

“Auvhoni-ha, duka-duka ḽanga! Ndo livhuwa Thabo nge na nthengela vhurotho vhengeleni,” vha ralo Vho-Abbas. “Ni nga dzhia tshintshi muḓuhulu wanga.”

Fhedzi Thabo o vha a tshi zwi ḓivha uri yeneyo tshintshi yo vha i tshi ḓo thusa vhukuma Vho-Abbas. “Vha songo vhuya vha ḓidina nga u nṋea tshintshi lini Vho-Abbas,” a ralo a tshi khou ṅwethuwa. “Vhuthu a vhu rengwi.”

Ḽiṅwe ḓuvha rabulasi ane Thabo a shuma khae, a vhuya hayani na muḓuhulu wawe ane a pfi Simphiwe. Simphiwe `o vha o diela nga zwiambaro zwavhuḓi nahone a tshi amba Tshikhuwa nga u tou suvhelela, tshi tshi tou bva nga dziningo.

“Thabo, hoyu ndi Simphiwe,” a ralo rabulasi. “Simphiwe u dzula ḓoroboni, fhedzi o ri dalela lwa tshifhinganyana. Ndi fulufhela uri ni ḓo anḓana na u borolosana.” Thabo o takadzwa nga u ṱangana na thangana yawe. Ri fulufhela uri vha ḓo vha madele mapfani.

Fhedzi dakalo ḽa Thabo ḽo mbo ḓi fheleledza nga u ḓisa maṱungu. Zwi re zwone ndi uri Simphiwe o vha e si na mikhwa nahone o vha a tshi ḓihudza. O vha a sa ṱhonifhi malume awe kana vhaṅwe vhashumi vha bulasini. “Havha vhathu vha ita zwithu zwa tshikale,” u ralo Simphiwe, a tshi khou setshela nṱha musi a tshi vhona vhanna vho ṋamela zwikosikara zwi kokodzwaho nga donngi musi vha tshi bva hayani vha tshi ya mushumoni. “A thi pfesesi uri zwi ḓa hani uri vhathu vha ḓe u dzula henefha fhethu hune ha vha kule nga u rali?”

Simphiwe o vha a sa tendi na luthihi u thusa nga u ita mishumo ya ḓuvha na ḓuvha ine ya itwa bulasini. “Ndo funzea badi hezwi ndi hafha. Ni humbula uri ndi nga ya tshikoloni nda fheleledza nga u ita mushumo wa zwanḓa? Ndi nga si ite heyi mishumo nṋe!”

Nṱhani ha uri Simphiwe a thuse, o vha a tshi ṱwa masiari oṱhe o ganama o ḓinavhela milenzhe fhasi ha muri, a hana u thusa musi hu tshi lugiselelwa zwiḽiwa zwa nga matsheloni kana zwa nga masiari kana u ita mishumo naho i ifhio. Zwenezwo zwo ita uri Thabo a kulee nungo vhukuma ngauri onoyo mutukana ane vha vha thangana dza murole o vha e na vhubva nga u ralo nahone e si na vhuthu. “Ndi dzhena tshikolo henefha muḓanani. Henefho ri funzwa uri ndi zwa ndeme u vha na vhuthu na u vha mushumi wa biko. Simphiwe ha athu guda zwenezwi zwithu zwa mutheo,” ndi Thabo a tshi khou ambela mbiluni. “Ndi tsilu arali a vhona u nga a bvela phanḓa na vhutshilo na yeneyi mikhwa yawe mivhi nga yeneyi nḓila.”

Ḽiṅwe ḓuvha Simphiwe o vha a tshi khou borea nahone a mbo ḓi takuwa uri a onyolose milenzhe nga u ya ḓakani ḽi re henefho bulasini. Vhathu vho mu sevha uri hezwi zwi na khombo, samusi hu na mmbwa dzine dza mona-mona henefho ḓakani. Dzi dzula dzi na nḓala nahone dzi a luma badi. Fhedzi Simphiwe a sokou fa nga zwiseo. “Ni ḓivha’ni vhoiwe mara?” a ralo nga tshiambela. “Ndo ṱalifha lune ndi a kona u ḓiṱhogomela.”

Thabo o vha o ṱuwa na rabulasi u yo renga zwithu. Musi a tshi vhuya, vhashumi vha mu vhudza uri Simphiwe o ṱuwa uri u kha ḓi ya u onyolosa milenzhe ḓakani e eṱhe. Thabo a mbo ḓi dzhia thanda, bogisi ḽa metshisi a gidima a ya u ṱoḓa Simphiwe.

“Ha zwi vhoni uri u khomboni khulwane.” Ndi Thabo a tshi khou ambela mbiluni musi a tshi khou fuḓa henefho ḓakani nga luvhilo luhulwane. “Naho vhaṅwe vho mmbudza uri ndi litshe onoyo mutukana a si na mikhwa a bvaho ḓoroboni uri a pfe vhuṱungu nga nṱhani ha u konyolela matanda nḓevheni, fhedzi a thi ṱoḓi uri Simphiwe a dzhene khomboni. Ḽi ḓo swifhala hu si kale nahone hu na khombo ḓakani, zwihuluhulu kha vhatukana vha ngaho Simphiwe we a ḓowela vhutshilo ha ḓoroboni fhedzi.”

Thabo o vha o no fhedza tshifhinga tshilapfu a tshi khou mu ṱoḓa musi a tshi pfa mukosi we wa mu tshuwisa. A gidima o livha fhethu he a pfa mutzhemo nahone a vhona Simphiwe o tangwa nga dzimmbwa. Dzenedzo mmbwa dzo vha dzo sema maṋo, dzi tsini na u mu dzhongondedza. Thabo a mbo ḓi ḓelwa nga muṅwe muhumbulo. A mbo ḓi funga thanda ye a vha o i fara nahone a gidima o livha dzenedzo mmbwa.

Lwa tshifhinganyana, dzenedzo mmbwa dzo shushedza u luma vhenevho vhatukana, fhedzi dza fheleledza dzo vha furalela dza ṱuwa.

Simphiwe o vha a tshi khou tetemela nga nyofho. O vha a tshi vho ṱudza na u pfa vhuṱungu nge a fhirea mulenzhe musi a tshi khou lingedza u shavha dzenedzo mmbwa. Nge a vha e mushumi wa biko bulasini, Thabo o vha e na maanḓa nga zwenezwo a beba Simphiwe vha vhuya vha swika bulasini.

Simphiwe o mbo ḓi fhola nga murahu ha maḓuvha a si gathi a vho kona u tshimbila zwavhuḓi, fhedzi o vha o no shanduka. O vha o no vha na vhuthu nahone u ḓihudza hawe ho vha ho no fhungudzea. O vha a sa tsha ambesa nahone a tshi vho ṱhonifha vhukuma malume awe na vhashumi vhoṱhe. Musi a tshi vhona Thabo, a mu livhuwa nge a mu tshidza nahone a mu ṋea luṱingothendeleki lwawe u sumbedza u livhuwa hawe, fhedzi Thabo ho ngo ṱanganedza tshenetsho tshifhiwa. O mbo ḓi ṅwethuwa nahone a ri, “Mafunda ha rengwi,” a bvela phanḓa na u ṱanzwa tshikosikara tshi kokodzwaho nga donngi.

[Get story active!]  Itani uri tshiṱori tshi nyanyule!

• Olani tshifanyiso tshi sumbedzaho hetshi tshipiḓa tsha tshiṱori: Vhathu vho mu sevha uri hezwi zwi na khombo, samusi hu na mmbwa dzine dza mona-mona henefho ḓakani. Dzi dzula dzi na nḓala nahone dzi a luma badi. Fhedzi Simphiwe a sokou fa nga zwiseo.
• Dovhani ni vhale tshiṱori. Ṅwalani mutevhe wa zwithu zwoṱhe zwi sa fani zwine Thabo a ḓivhelwa zwone ni dovhe ni ṅwale na mutevhe wa zwithu zwine Simphiwe a ḓivhelwa zwone. Thomani nga heyi nḓila: Thabo ndi … Simphiwe ndi …
• Vhalelani nṱha yeneyo mitevhe mivhili– mutevhe wa Thabo na mutevhe wa Simphiwe. Vhalani zwe na zwi ṅwala nga ipfi ḽine ḽa bvisela khagala zwine ipfi ḽine na khou ḽi vhala ḽa amba zwone.