Khale ka khaleni, N’wahomu na N’waximanga a va tshama eXitsungeni xa Toutswemogala. Exitsungeni xa kona a ku tshama na swiharhi leswin’wana hinkwaswo. Ku hundze nkarhi wo leha swiharhi swi tshamisana hi ku rhula ni ku twanana.

N’wahomu a a hlawulekile swinene exikarhi ka swiharhi hikuva hi yena ntsena loyi a a ri na mogogolwane. Mixo wun’wana ni wun’wana a a humesa mogogolwane wakwe, a wu kapeka emakatleni ivi a khoma huvo.

Loko a yimile lakotaniya, a ambale swiambalo swakwe swa manyunyu, N’wahomu a a fana na xikwembukati. A a tlharihile swinene naswona a a nyika switsundzuxo etimhakeni hinkwato, letikulu na letitsongo.

Lexi twisaka ku vava hileswaku N’waximanga a a nga laviwi. Swiharhi leswin’wana a swi vona onge N’waximanga a a tumbeta swin’wana, kutani a swi nga n’wi tshembi. Ha yini a huma a fambafamba navusiku ivi a etlela emun’wini siku hinkwaro, a nga endli nchumu? A swi ehleketa leswaku swi kona leswi N’waximanga a swi endlaka.

Siku rin’wana N’waximanga u ye eka N’wahomu a ya kombela xitsundzuxo. N’waximanga u vutisile, “N’wahomu, ha yini wena na swiharhi leswin’wana mi nga ndzi lavi?”

N’wahomu u lo bongela ehansi, a boha mogogolwane wakwe wu tiya emakatleni ivi a tifambela a nga hlamulanga nchumu.

“He N’wahomu,” ku huwelela N’waximanga, “Ndzi lava ku tiva leswaku ha yini u nga ndzi lavi? A wu fanele u hi khathalela hinkwerhu, kambe a wu na musa eka mina, u pfuna swiharhi leswin’wana hinkwaswo.”

Masiku hinkwawo N’waximanga a a gidela a ya eka N’wahomu a khome tinyiko, a lava ku tiva leswaku ha yini a nga laviwi. A a n’wi tisela byanyi byo nandziha lebyi tsakamaka byo huma enkoveni, ni mati yo titimela ni yo tenga lama humaka exinambyanini. Kambe hambi N’waximanga a ringeta hinkwaswo, N’wahomu na swiharhi leswin’wana a va nga n’wi lavi. A va hamba va papalata N’waximanga, kutani sweswo a swi n’wi tisela gome lerikulu.

Swi fambise sweswo ku fikela laha N’waximanga a nga byela N’wahomu a ku, “Se ndzi swi twile,” hiloko a rhurhela kun’wana.

A swi tekanga nkarhi makondlo ma nga si fika ma vanga hasahasa. Hiloko swiharhi leswin’wana swi ya rila eka N’wahomu. A swi hlundzuke ngopfu. “Muchaviseki N’wahomu!” swi huwelela hi ku hambana ka swona.

“U fanele u endla swin’wana hi mhaka leyi, N’wahomu,” ku vula N’wanghala.

“Ku tele makondlo hinkwakonkwako – laha hi etlelaka kona, laha hi dyaka kona, ni laha hi nwaka kona mati,” ku vula N’wampfuvu.

Hiloko N’wahomu na swiharhi leswin’wana swi sungula ku vona ntirho wa nkoka lowu N’waximanga a a wu endla navusiku loko vona hinkwavo va etlele.

Tanihi murhangeri wa le Toutswemogala, N’wahomu u simeke pfhumba ra ku famba ku laviwa N’waximanga. Hinkwavo va fambe va ngundzuvanya hinkwakonkwako. Ku hele masiku ya nkombo va ha ri eku n’wi laveni.

Eku heteleni N’wanhutlwa u kume N’waximanga – hi yena a n’wi voneke ku sungula – ivi a ya eka yena. “N’waximanga,” ku vula N’wanhutlwa, “swiharhi hinkwaswo swa ku kumbuka. Se ha swi vona leswaku a wu na vukanganyisi ni ku tumbeta swin’wana hilaha a hi ehleketa hakona. Makondlo ma endla leswaku hi ku kumbuka swinene. Hi lava mpfuno wa wena naswona ha ku rhandza. Hi kombela hi tlhela swin’we hi ya eToutswemogala.”

N’waximanga a a nga ha tikoti hi ku tsaka loko a tlhelela eToutswemogala ni swiharhi leswin’wana. Masiku hinkwawo nivusiku a a dya makondlo ni ku ma hlongorisa kwihi na kwihi lomu ma tikotleteke kona. Swiharhi hinkwaswo a swi tsake swinene, ngopfungopfu N’wahomu hileswi ku tlheleke ku va ni ku rhula eToutswemogala. Kutani ku sukela siku rero, N’wahomu na N’waximanga va ve vanghana lavakulu, lerova N’wahomu a nyika N’waximanga ntswamba siku rin’wana ni rin’wana.

Endla ntsheketo wu nyanyula!

• Dirowa xifaniso xa kondlo.
• Tirhisa vumba byinene kumbe bya vana u endla xifaniso xa homu, ximanga na nhutlwa. Tirhisa swiharhi leswi swa vumba ku tlanga ntsheketo.
• Gimeta ntsheketo hi ndlela ya wena. A hi nge N’waximanga a a arile ku vuya eToutswemogala. U ehleketa leswaku a ku ta va ku endleke yini?