UPhama wayenethoro yesiphila. UMma wabe angazi bonyana kwakuyithoro yomlingo.
“Ngelinye ilanga, ithoro le izakondla isitjhaba,” kwatjho uPhama. UMma wahleka.
UPhama watjala ithoro yakhe yakhula yabe yakhula. Yakhula yaphakama khulu, yatjhingela emafini.
“Ngiyakhamba ngiyokukhwela ngiye esitlhorini,” kwatjho uPhama. UBaba wahleka kancazana.
Kwabhodla ilizwi elikhulu. “Nukelela-khafula-thimula-phitjha! Nginukelwa ziingazi zenjinga etja nencani!”
Kwakulizimuzimu elisilingako. “Ngibamba nange ungakghona,” kurhuga uPhama.
UPhama wabona isikhwama somlingo. Ngaphakathi kwakunegolide yoke isitjhaba esakhe sayemba.
UPhama wabona umvumi womlingo. Wabe azi zoke iingoma isitjhaba esakhe sazivuma.
UPhama wabona irhansi lomlingo. Labekela amaqanda ayigolide alingene woke umuntu. “Ngizokubuya ngikuphathele
umnotho,” uPhama warhuwelela uGogo aphasi. UGogo wakhokha ummoya. UPhama wakha isiphila esivuthiweko ehlangeni.
Wasosa emlilweni. Wancibilikisela ibhodoro eenthorweni eziyigolide wase uvuthelela iphunga phezulu eempumulweni
zezimuzimu. “Ngilethela isivunguli sami esikhulu,” kurhuwelela izimuzimu. Kodwana uPhama gade sele akhambile.
Ngokunjalo nesikhwama. Nomvumi. Nerhansi. Ngitjho nehlanga lesiphila gade lingasekho. UPhama wabe alikapile, uyabona.
Ithabo leNal’ibali
Izinto esingakhuluma ngazo
Inga-kghani kulungile ukobana uPhama athathe izinto zezimuzimu eziligugu ngaphandle kokuzibawa? Kubayini besifanele/kubayini besingakafaneli? Ucabanga bona uPhama uyokwenzani ngesikhwama esinezinto zezimuzimu eziligugu kuhlanganise nomvumi? Ngathana bewunguPhama yini ebewuzoyenza ngendlela ehlukileko?
Ukubonakala
Dweba isithombe sakho sikaPhama nezimuzimu elimbi esitjengisa bona izimuzimu likhulu kangangani.
Ukufunda
Iba ngufokisi wegama! Qalisisa kuhle indatjana. Ungakghona ukuthola izinto lezo uPhama namkha izimuzimu elimbi elizinukeleleko, elizibonileko namkha elizinambithileko?
Ukutlola
Cabanga ngalokho uPhama akutlola kumalangenakhe ngelanga akhwelela ngalo phezulu esiqongolweni sehlanga lesiphila. Ungathoma bunje: Lotjha Malangeni, Angeze waraya ngalokho okwenzeke namhlanjesi.
Ubukghwari
Yonga imibhobho yesiphila yeemphila ozidlileko. Beka iimpende zemibala ehlukeneko ngaphakathi kweemumathi ezincani. Tlubhuza imibhobho yesiphila ngaphakathi kwepende, bese uyisebenzisela ukwenza imigadangiso yamaphetheni namajamo ahlukeneko ephepheni.
Ukwenza
Zicabanga sewulizimuzimu elimbi. Khambakhamba ngendlela ocabanga bona lizakukhamba ngayo lokha nawuthi, “Nukelela-khafula-thimula-phitjha! Nginukelwa ziingazi zenjinga etja nencani!” ngelizwi elikhulu, iphimbo elinamandla.
