Khale wa khaleni eKgalagadi, a ku ri na mukhalabye wa matimba loyi vito rakwe a ku ri Rapula. Rapula a ri na yin’wana ya tinyiko letikulu swinene emisaveni. A ri na matimba yo khuvanganisa mapapa loko ya ri kule na le kule. A ri na matimba yo nisa mpfula. Etikweni hinkwaro a tiveka tanihi Rapula, munisi wa mpfula.

Eka Rapula, ku nisa mpfula a ku ri mhaka yo vava swinene. A swi teka matimba yakwe hinkwawo, kambe a swi tlhela swi n’wi nyika ntsako ku vona vanhu va ka vona va vuyeriwa hi mati lama a ya na ya suka emapapeni. Loko yi nile, vanhu a va ka mati va ya tirhisa ku nwa na ku sweka. Milambu a yi hobomulana naswona swiharhi a swi kuma mati yo nwa. Mpfula a yi tlhela yi phamela masimu ya Kgalagadi.

Endzhaku ka malembe yo tala yo nisa mpfula, Rapula, munisi wa mpfula, u sungule ku vabya kutani matimba yakwe ya tsana. Katsongotsongo tiko ra Kgalagadi ri sungule ku oma. Byanyi bya rihlaza na misinya yi sungule ku nyamalala. Hambiloko mukhalabya a tshamela ro ringeta, a kota ku endla ntsena swimpfulana switsongo. Nakambe, nkarhi hinkwawo loko a ringeta, a ya a nyanya ku tsana.

Hi xinkadyana mukhalabye a sungula ku vabya swinene na ku tsana lero a nga ha swi koti ku nisa mpfula na katsongo. Loko leswi swa ha ri tano, ku vile ni dyandza lerikulu. Tiko ri oma swibyariwa naswona swi fa. A ku ri na nkayivelo wa swakudya. Swifuwo swi fa, swimilani swi fa, na vanhu va lova.

Vaaki va le Kgalagadi va rindzela. A va ha ri na ntshembho wa leswaku munisi wa mpfula u ta hola nakambe. Loko va ha rindzerile, a va avelana switsongo leswi a va ri na swona nakambe a va nyika munisi wa mpfula swakudya swa xiyimo xa le henhla leswi a va ri na swona. “Kumbexana u ta vuyela eka xiyimo xa yena a va na matimba ku nga ri khale,” a va vula.

Ekuheteleleni vanhu va lemukile leswaku Rapula a nge pfuki a antswile. Tinltlhari ta tiko ti swi tivile leswaku lexi va nga xi endlaka sweswi, a ku ri ku yimela Rapula a hundzisela matimba lamo hlawuleka eka wun’wna munhu.

Loko Rapula, munisi wa mpfula, a lova, vanhu va le Kgalagadi va twile ku vava swinene. A va lahlekeriwile hi xirho xa nkoka xa tiko ra vona. Hambiswiritano, vakulukumba va tiko a va tichavelela hi ku tiva leswaku nyiko ya Rapula a yi lahlekangi. Yi ta va yi hundziseriwile eka wun’wana lontsongo.

Ku vile ni nkosi lowukulu ku xixima munisinkulu wa mpfula. Vanhu a va suka etindhawini ta le kule ta Kgalagadi ku va kona. A va ta na swakudya switsongo na swo nwa leswi a va ri na swona ku ta avelana na hinkwavo.

Loko Rapula, munisi wa mpfula, a nga si lahliwa ehansi leswaku a wisela makumu, ku humelele xilo xo hlamarisa – xin’wana lexi a xi ta komba vanhu va Kgalagadi leswaku hi wihi munisi wa mpfula lontshwa. Mihlovo ya nkwangulatilo yi suka eka miri wa munisi wa mpfula wa khale yi nghena eka nhwana lontsongo loyi vito rakwe a ku ri Mapula, loyi a ri ntukulu xindhuwe xa Rapula. Leswi a ku ri nchumu wo hlamarisa swinene leswi va nga si tshamaka va swi vona, kambe mani na mani a swi tiva leswaku leyi hi yona ndlela leyi vanisi va mpfula va hundziselaka hi yona matimba ya vona. Leswi a swi humeleli hi xitalo hikuva vanisi va mpfula a va hanya malembe yo leha, yo hlaya swinene.

Sweswi Mapula a ri yena munisi wa mpfula lontshwa wa le Kgalagadi. Eka masiku ya le ndzhaku ka nkosi, vanhu va tlangerile matimba mantshwa lawa nhwana a ri na wona. A va tlangela hi vunanga na hi swakudya.Wun’wana na wun’wana wa le Kgalagadi u n’wi tisele tinyiko ta swiambalo leswintshwa, swiluva, swakudya swo hlawuleka na swin’wana swilo.

Swi tekile masikunyana ku va Mapula a tolovela matimba yakwe, kambe ku nga ri khale ya sungule ku va ya tiya. Sweswi a fanele ku tirhisa nyiko ya yena hi mfanelo. Loko o hlundzuka loko a ri karhi a endla mpfula, a ta tisa ku baleka ka tilo kumbe nkhukhulo. Leswi a swi ta hlasela tiko hinkwaro.

Hambileswi Kgalagadi a ri nga ri na mpfula ku ringana nkarhi wo leha, Mapula a fanele ku dyondza hi katsongotsongo ku tirhisa matimba yakwe. Xosungula, u dyondzile hi ku nisa mpfula yitsongo hi ku khuvanganisa mapapa matsongo. A titoloveta hi ku endla leswi kan’we hi vhiki. Tanihi kokwani wa kokwani wakwe, endzhaku ko endla mapapa yo nisa mpfula a twa a karhele swinene. Hi mikarhi yin’wana a fanele a etlela masiku mambirhi leswaku matimba ya yena ma vuyelelana.

Vanhu va le Kgalagadi a va tlharihile swinene. Va dyondzile tindlela tintshwa to hlayisa mati lawa ya nxavo wa le henhla. Va dyondzile ku aka madamu na ku endla mathangi lamakulu ku hlayisa mati eka wona.

Endzhaku ka tin’hweti to tala to titoloveta, Mapula a swi kota ku nisa timpfula ta kahle eKgalagadi nakambe. Wun’wana na wun’wana a tlangela mpfula leyikulu hi ku cina na ku yimbelela. A ku ri malembe yo tala va vone mpfula yo tala naswona a va swi tiva leswaku dyandza ri herile. A va tsakile hikuva se a ku ri na munisi wa mpfula lontshwa – munisi wa mpfula loyi a nga ta antswisa vutomi bya wun’wana na wun’wana.

Sungulani ku va ni vutumbuluxi!

Endzhaku ko hlaya Munisi wa mpfula, ringanyeta leswaku vana va wena va endla swifanso swa mpfula. Va nga tirhisa xipapa ku endla mapapa kutani va tsemeta mathonsi ya mpfula eka phepha ra wasi. Kumbe, va nga penda titiho ku endla mapapa na mpfula. Va nga tlhela va engetela nkwangulatilo eka swifaniso swa vona!