A ku twala ku vukula lokukulu enhovheni loko N’wahlolwa a pfuka endzhaku ka vurhongo byo nandziha swinene nivusiku. “Vonani siku ronghasi,” ku vula N’wahlolwa. “Ri xile hinkwenu vamaseve lavatsongo ni lavakulu,” a xeweta swiharhi leswin’wana. “Namuntlha ri xe kahle. Kokani moya wo tenga hi matimba. Fambani mi hlota mi kala mi kuma swakudya swo xawula,” a ya emahlweni hi rito ra xinghana swinene.

Phela, N’wahlolwa a a ta lalela hi xin’wana xa swiharhi sweswo mimadyambu! U hete siku hinkwaro a nga dyi nchumu. Kutani nindzhenga a a ta va a kenyiwe hi ndlala ivi a famba a hlota nyama yo xawula. U gimete hi ku huwelela a ku, “Vanani ni siku lerinene vamaseve! Hi ta vonana endzhaku.” U hlekele endzeni ivi a famba. 

N’wahlolwa a a yimbelela a tsakile loko a tsutsumela laha swiharhi a swi nwa kona mati. Mati ya kona a ma tengile ma tlhela ma titimela. U fike a nwa mati khwiri ri kala ri ku ndangu. Endzhaku u kume ndhawu yo etlela ebyanyini bya rihlaza endzhutini wa murhi lowukulu wo tlhuma.

N’wahlolwa u etlele a lorha swakudya swo xawula leswi a a ta swi dya siku rero. A a ta dya nyama yo oxiwa yo ringana ni ya Hosi N’wanghala! N’wahlolwa a a nwayitela evurhongweni.

Dyambu se a ri khoma tintshava loko N’wahlolwa a pfuka. U tiolorile a nga heti, a dzudza vurhongo a kenyiwe hi ndlala. Hiloko a pfula nomu a tlhela a wu pfala ko talanyana a toloveta tihlaya leswaku a ta kota ku luma xiharhi endhawini ya kona.

“Aha, se wu fikile nkarhi wa leswaku ndzi kuma xilalelo xa mina,” ku vula N’wahlolwa. “Ndlala yi ndzi kenye ku fana na hlolwa, hee-hee-hee,” a hlekelela ku kondza miri wakwe wu rhurhumela.

Swi teke nkarhinyana N’wahlolwa a tivutisa leswaku u ta kongoma tlhelo rihi. Xana a a ta ya eximatsini kumbe exineneni loko a fika emirhini yo leha? U vone ribye ra xiphepherhele exikarhi ka ritlanga. Eka tlhelo rin’wana a ri ri ra muhlovo wo kwalala, kasi eka lerin’wana a ri ri ra ntima. “Ahaaaaa!” a huwelela. “Ndzi ta hoxa ribye leri ehenhla, loko ri komba tlhelo ro kwalala ndzi ta ya eximatsini, loko ri komba tlhelo ra ntima ndzi ta ya exineneni.” Ribye ri kombe tlhelo ra ntima. Kutani N’wahlolwa u nambe a ya exineneni loko a fika emirhini yo leha. U tsutsume a ri karhi a tlulatlula exikarhi ka mirhi.

Swi nga si ya kwihi, N’wahlolwa u vone xiharhi xo sungula lexi a xi ta va nyama – xikondlwana xa muhlovo wo kwalala. “Ahh, a ku na nyama la,” ku vula N’wahlolwa hi mbilu. “A xi phomisi na marha.” N’wahlolwa u ye emahlweni, kutani a vona tuva ra muhlovo wa wasi wo kwalala. Tuva ra kona a ri tshame emahlweni ka murhi lowukulu, ri ri karhi rijovota ehansi ri lava swivungu,

“Mhmmm, e-e,” ku vula N’wahlolwa hi mbilu. “Xa ha ri xintsongo, ndzi nge xurhi! Ndzi fanele ndzi lehisa mbilu. Swi lava ndzi ya vona leswaku ku na yini hala swiharhi swi nwaka kona mati.”

Loko N’wahlolwa a ri kusuhi na mati, u sungule ku vukula hi ku tsaka. A a vukulela ehenhla! Loko a ku kelu, emahlweni ka yena u vone mihlolo. Swiharhi leswitsongo ni leswikulu a swi nwa mati swin’we.

“Loko swi ri hi ndlela leyi,” ku vula N’wahlolwa hi mbilu, “ndzi ta fanela ku ta na mano.”

U nyokovele a tshinela a nga twali, ivi a fika a rindza. Kutani a ndzundza hakatsongotsongo hi khwiri a tshinela swinene. A a fanele a va ni vukheta hikuva swiharhi swi kota ku nun’hwetela naswona a a nga lavi swi n’wi vona. N’wahlolwa u nyokovele a kala a ya fika laha byanyi byo leha byi helelaka kona. A a nga koti ni ku hefemula hi ntsako hikuva emahlweninyana ka yena a ku ri na mhala leyitsongo yi ri karhi yi nwa mati yi nga ehleketi nchumu. 

“Leyi i njombo,” ku hlevetela N’wahlolwa. “Ko va na ribye leriya ro tontswa ematini lama hatimaka ndzi nga si fika laha nyama ya mina yi nga kona.” N’wahlolwa u tlurile a pfale na mahlo a pfule nomu wu helela ivi a luma hi matimba. Kambe hi nkarhi wolowo u lumiwe hi nyoxi enhompfini

“Ishh!” N’wahlolwa a vukula hi ku twa ku vava. Nyoxi a yi n’wi lume swi twala! Kambe nkolo hi wona a wu vava ngopfu. “Kasi swi lo yini? Nyoxi a yi ndzi lumanga nkolo!”

Hiloko N’wahlolwa a kuma leswaku u tlimbiwe hi ribye leriya ro tontswa enkolweni. A a hupe mhala a ya mita ribye ro tontswa!

“A ndzi fanele ndzi pfule mahlo!” N’wahlolwa a n’unun’uta hi ku hlundzuka ivi a famba a khondle na ncila.

Eka tlhelo lerin’wana ra mati, swiharhi hinkwaswo a swi tshame hi ku hleleka ku fana na vahlaleri lava nga hakelela ku vona nkombiso. A swi tsakisiwe hi leswi nga humelelela N’wahlolwa. Swi fe hi ku hleka. Swinwana leswitsongo a swi vumbulukavumbuluka hi ku tsaka.

Xilalelo xa ribye!” ku huwelela Hosi N’wanghala, a a tsake ngopfu. “Namuntlha N’wahlolwa u dyondze ku vava!”

Hiloko khwati hinkwaro ri pfuma loko swiharhi swi hleka swi tiphina. Swi hleke lerova misava yi sala yi ninginika. Yi ninginike ngopfu laha N’wahlolwa a a ri kona lerova ribye ri rhetemuka ri huma enon’wini wakwe. Swiharhi leswi nga ematini swi twe ku vukulela ehansi ekulenyana. Hiloko hinkwaswo swi n’wayitelana, kutani ku ku whii, ku va ni ku rhula nakambe enhoveni.

Endla ntsheketo wu nyanyula!

•  U titwa njhani hi leswi nga humelelela N’wahlolwa? Xana wa nwi twela kumbe a wu n’wi tweli? A wu ta titwa njhani loko N’wahlolwa a a lo khoma mhala leyitsongo?
• Hosi N’wanghala u vula leswaku N’wahlolwa u dyondzile. U ehleketa leswaku N’wahlolwa u dyondze yini?
• Xana u tshama u dyondza ku vava? U titwe njhani loko u kume dyondzo yo tano?