Hu pfala u lila huhulwane u buḓa na ḓaka musi Ṱarelwa ḽi tshi vuwa nga murahu ha khofhe dzi ḓifhaho vhukuma.

“Ndi ḓuvha ḽavhuḓi vhukuma,” ḽa ralo Ṱarelwa. “Ndi matsheloni, khonani dzanga dzoṱhe ṱhukhu na khulwane,” ḽa lumelisa zwiṅwe zwipuka zwoṱhe. “Ni ḓiphine nga masana a ḓuvha ṋamusi. Femani muya wavhuḓi ni homolowe. Zwimani fhethu hoṱhe u swika ni tshi wana zwiḽiwa zwi ḓifhaho,” ḽa ralo ḽi tshi inga nga ipfi ḽa vhukonani.

Habe Ṱarelwa ḽo vha ḽo humbula u lalela nga tshiṅwe tsha zwipuka honoho vhusiku! Ḽo ḓivhudza uri a ḽi nga ḓo ḽa tshithu ḓuvha ḽoṱhe. Nga zwenezwo, nga masiari ḽo vha ḽi tshi ḓo vha ḽo farwa nga nḓala khulwane nahone ḽo vha ḽi tshi ḓo ya u zwima uri ḽi ḽe ṋama i ḓifhaho. Mafheleloni ḽa huwelela ḽa ri: “Ni vhe na ḓuvha ḽavhuḓi khonani dzanga! Ri ḓo vhonana ngavhuya.” Ḽa sea lwa muhoyo musi ḽi tshi khou ṱuwa.

Ṱarelwa ḽa imbela maramani luimbo lwavhuḓi musi ḽi tshi khou gidimela fhethu hune zwipuka zwa nwa hone maḓi. O vha e maḓi o kunaho, a rotholelaho. Ḽa nwa u swika ḽi tshi pfeledza, thumbu ya tou rwe. Nga murahu ḽa ya u eḓela fhethu hu re na hatsi havhuḓi, murunzini wa muri muhulwane u re na maṱari madala.

Ṱarelwa ḽa lora muloro wavhuḓi nga ha zwiḽiwa zwifeshwa zwine ḽa ḓo zwi ḽa ngavhuya ḽeneḽo ḓuvha. Vhukuma ḽo vha ḽi tshi ḓo ḽa ṋama khulwane yo gotshiwaho zwavhuḓi ine ya lingana na ya Khosi Ndau! Ṱarelwa ḽa ṅwethuwa zwihulu musi ḽo eḓela.

Ḽo vha ḽi tshi vho kovhela musi Ṱarelwa ḽi tshi fheleledza ḽo vuwa khofheni dzaḽo. Ḽa ḓionyolosa lunzhi-lunzhi uri khofhe dzi ṱhafhuwe naho ḽo vha ḽi tshee ḽo farwa nga nḓala. Nga murahu ha zwenezwo ḽa vula na u vala mulomo lwo vhalaho ḽi tshi khou ita nyonyoloso ya ṱhaha uri ḽi kone u luma tshipondwa tshaḽo fhethu ho teaho.

“Auvhoni-ha, zwino ndi tshifhinga tsha uri ndi wane tshilalelo,” Ṱarelwa ḽa ralo. “Ndo farwa nga nḓala u fana na ṱarelwa hee-hee-hee,” ḽa sea u swika muvhili waḽo u tshi dzinginyea woṱhe.

Ṱarelwa ḽa imanyana, ḽa ḓivhudzisa uri ḽi nga khonela ngafhi. Naa ndi tea u ya kha tsha monde kana kha tsha u ḽa musi ndi tshi swika mirini milapfu? Ṱarelwa ḽa vhona tombo ḽo itaho bande hatsini vhutete. Ḽeneḽo tombo ḽo vha ḽi na muvhala wa girei na mutswu. “Ahaaaaa!” ḽa huwelela. “Ndi ḓo posela heḽi tombo muyani, arali ḽa wela fhasi nga muvhala wa girei, ndi ḓo ya thungo ya tsha monde nahone nda ya thungo ya tsha u ḽa araḽi ḽa wela fhasi nga muvhala mutswu.” Tombo ḽa wela nga muvhala mutswu. Ṱarelwa ḽi si tsha vhuya ḽa ima-ima, ḽa mbo ḓi khonela kha tsha u ḽa musi ḽi tshi swika mirini milapfu. Ḽa thamuwa thamuwa nga marimba aḽo musi ḽi tshi khou gidima nga mirini.

Nga murahunyana ha zwenezwo, Ṱarelwa ḽa vhona tshipondwa tsha u thoma – mbevha ṱhukhu ya muvhala wa girei.

“Hai, ndi ṱhukhu nga maanḓa,” ḽa ralo Ṱarelwa. “U nga si kone na u tou farisanyana ngayo.”

Ṱarelwa ḽa gidimela phanḓanyana, ndi izwi-ha ḽi tshi vhona ḽiivha-muronzhe. Ḽeneḽo ḽiivha ḽo vha ḽo kavha fhasi phanḓa ha muri muhulwane, ḽi tshi khou ṱoḓa mbungu.

“Mmmm, tshe ndi ḽi litshe,” ḽa ralo Ṱarelwa. “Na ḽone ndi ḽiṱuku nga maanḓa, ndo fa nga nḓala! Ndi ḓo lindela. Tshee ndi vhone uri ndi ḓo wana mini hune zwipuka zwa nwa hone maḓi.”

Musi Ṱarelwa ḽi tsini na hune zwipuka zwa nwa hone maḓi ḽa vhomba nga dakalo. Zwipuka zwo nga zwi sa shavha musi zwi tshi pfa honoho u vhomba. Musi ḽi tshi tou hasha maṱo phanḓa, ḽa vhona zwithu zwavhuḓi nga maanḓa. Zwipuka zwa zwivhumbeo zwa mifuda yoṱhe zwo vha zwi tshi khou nwa maḓi.

“Zwo ita,” ndi Ṱarelwa ḽi no ralo, “Ndi tea u shumisa maano.”

Ḽa tou dodela ḽi tshi ya phanḓa nahone ḽa lindela. Nga murahu ha zwenezwo, ḽa tou swenda nga zwiṱuku uri ḽi sendele tsini. Ḽo vha ḽo tea u vha na vhulondi nga nṱhani ha uri zwipuka zwi nga pfa munukho waḽo nahone ḽo vha ḽi sa ṱoḓi u vhoniwa. Ṱarelwa ḽa ḓi swenda nga u ralo magumoni a hatsi vhulapfu. Ḽo vha ḽi tshi khou femeleka nga dakalo nga nṱhani ha uri phanḓa haḽo ho vha hu na tshephe ṱhukhu i tshi khou ḓinwela maḓi yo ḓigeḓa.

“Heyi yo nnyeḓana,” Ṱarelwa ḽa hevhedza. “Zwino tsho thivhaho zwiḽiwa zwanga ndi heḽo tombo ḽi re na ṱhodzi ḽi re maḓini a penyaho.”

Musi Ṱarelwa ḽi tshi thamuwa, ḽa bonya maṱo, ḽa aṱama tshoṱhe uri ḽi kone u luma. Fhedzi ḽa mbo ḓi lumiwa nga ṋotshi nṱha ha ningo.

“Yowee, yowee!” Ṱarelwa ḽa kwaila nga u pfa vhuṱungu. Luvholela lwa ṋotshi lwo vha lu tshi khou vhavha vhukuma! Fhedzi ḽo pfa vhuṱungu vhuhulwane mukuloni. “Hu khou itea mini mathina? Ṋotshi a yo ngo nnduma mukuloni musi!”

Ndi izwi-ha Ṱarelwa ḽi tshi ṱhogomela uri tombo ḽi re na ṱhodzi ḽo vha ḽo sokotela mukuloni. Ḽo mila tombo nṱhani ha u luma tshephe!

“Ndo vha ndi songo tea u bonya maṱo!” ḽa kwaila nga nṱhani ha u pfa vhuṱungu musi ḽi tshi khou gidima mutshila wo sokotela vhukati ha milenzhe.

Nga seli hune ha vha na maḓi, zwipuka zwoṱhe zwo vha zwo dzula nga muduba vhunga vhaṱaleli vhe vha badelela u vhona ṱano. Zwo ḓiphina nga u vhona makhaulambilu a Ṱarelwa. Zwa sea nga ipfi ḽihulwane. Zwiṅwe zwipuka zwiṱuku zwa sea lwe zwa vhumbuluwa nga dakalo.

“Tshilalelo tsha tombo!” ha vhomba Khosi Ndau, yo tou fa nga zwiseo. “Ṱarelwa ḽo guda nga nḓila i vhavhaho vhukuma!”

Ḓaka ḽoṱhe ḽa kumela musi zwipuka zwoṱhe zwi tshi khou sea nga ipfi ḽihulwane. Zwa sea u swika fhasi hu tshi dzinginyea. Fhasi ha dzinginyea lwe tombo ḽe ḽa vha ḽo sokotela mukuloni wa Ṱarelwa ḽa bva nga luvhilo. Zwipuka zwe zwa vha zwi hune maḓi a nwelwa hone zwa pfa u kwaila zwi kule. Zwa ṅwethuwa zwo sedzana, ḓakani ha tou tshete, ha dovha ha vha na mulalo.

Itani uri tshiṱori tshi nyanyule!

• Ni ḓipfa hani nga zwe zwa itea kha Ṱarelwa? Ni a ḽi pfela vhuṱungu kana a ni ḽi pfeli vhuṱungu? Naa no vha ni tshi ḓo takala ngavhe Ṱarelwa ḽi vhe ḽo fara iḽa tshephe ṱhukhu?
• Khosi Ndau i amba uri Ṱarelwa ḽo guda ngudo. Ndi ngudo ifhio ine na humbula uri Ṱarelwa ḽo i guda?
• No no vhuya na guda ngudo i vhavhaho? No ḓipfa hani musi ni tshi guda yeneyo ngudo?