Busi a ku ri chela leritsongo ra rihlaza leri a ri tshama ni ndyangu wa ka vona eka nambu lowu a wu jikajika na tintshava ta Drakensberg. Busi a ku ri chela leri a ri tsakile, kambe a ku ri na nchumu wun’we lowu a wu n’wi vavisa moya. A nga fani na vaboti wa yena, vasesi wa yena, na machela laman’wani. Xikandza xa yena a xi fana na xa van’wani. Miri wa yena na wona a wu fana na wa van’wani. Kambe nenge wun’we eka lemimbirhi ya le ndzhaku a wu lehile ku hundzeleta na ku bumbula. Hi mikarhi yin’wana vamakwavo lavatsongo va machela a va n’wi hlekula hi nenge wa yena lowo ka wu nga tolovelekangi, naswona leswi swi endlile leswaku Busi a twa ku vava ku tlurisa mpimo. 

“Loko ingi a ndzi fana na wun’wana na wun’wana!” a tala ku vula leswi loko a ri karhi a ahlamula. “Loko ntsena a ndzi nga bihangi!” 

“Leswi u ehleketaka swona a hi swona!” ku vula Kokwani Chela. 

“Kokwani wa xinuna u vulavula ntiyiso!” ku vula Manana Chela. “Hikwalaho ka yini chela leritsongo ro hlawuleka ri nga vulavula swilo swo tani?” 

Kambe Busi a nga va tshembhangi. Loko machela ma tsamile ma ri karhi ma yimbelela eribuweni ra nambu eka vusiku lebyo leha bya ximumu, Busi a tshama endzhaku ka vona leswaku ku nga vi na loyi a vonaka nenge wa yena lowo leha wa le ndzhaku. Loko va khomile tinhongani leswaku va ta dya, a khondla nenge wa yena ehansi ka miri leswaku wu nga vonaki, na leswaku a languteka a fana na lavan’wana. 

Ku rhelelanyana ehansi ka nambu, eka bakwa leri a ri ri na xinyami ehenhla ka ntshava a ku tshama gama ra nsele. “Fambelani kule na gama leriya!” Manana Chela a tala ku va tshinya. 

Siku rin’wana, loko Busi a twa a karhatekile emoyeni, u tekile xiboho xo ya hlambela a ri yexe. “Ndzi bihile ngopfu leswaku ndzi nga huhwa na lavan’wani,” a ehleketa. “Swi nga antswa ndzi heta siku ndzi ri ndzexe.” 

Chela leritsongo ri hlamberile nkarhi wo leha, kutani a kasa a huma endzeni ka mati ku ya wisa ebyanyini etlhelo ka nambu. Loko a ha badamile kwala tlhelo ka nambu, a languta ehenhla, a vona bakwa ra gama. 

“Swa antswa ndzi famba laha!” a ehleketa. Loko a ha lava ku tlulela nakambe endzeni ka nambu hiloko a twa marito ma ri karhi ma huma endzeni ka bakwa. 

“Muhlonipheki,” Busi a twa rito ra n’wana ri vula leswi,” Ndzi kukurile bakwa ndzi tlhela ndzi ku lulamisela swakudya swa ninhlikanhi. Ndzi kombela ku ya le ndzeni ka nambu loko wena wa ha dya, leswaku ndzi ta kota ku hlantswa rhoko ya mina? Ndzo va na yona ntsena, naswona yi thyakile swinene.” 

“Xana u ehleketa leswaku ndzi xiphukuphuku, wena xinhwenyetani?” ku vula dyirito dyo bonga ledyikulu, ledyi hlundzukeke. “Loko ndzo ku pfumelela u ya endzeni ka mati, u ta vheta u baleka!” 

“A hi swona, Muhlonipheki,” chela ri twa xihlangi xi vula leswi. “A ndzi nge baleki. U ta swi tiva leswaku ndzi kona hikuva u ta ndzi twa ndzi ri karhi ndzi bananisa rhoko ya mina na marhibye ku kondza yi basa.” 

“Loko swi ri tano, swi lulamile,” ku vula gama ra nsele, “kambe u hatlisa hikuva ku na mitirho yo tala leyi u fanelaka ku yi tirha!” 

Busi a languta nhwana lontsongo wa rhoko yo thyaka a ri karhi a rhelela enambyeni. U tshamile eribyeni ekusuhi na Busi, kutani a sungula ku rila. 

“U nga rili, nhwana,” ku vula chela hi rito ra kahle, kambe n’wana a ya emahlweni a rila swinene. 

“Oh, Chela,” a ri karhi a mpfikula, “Ndzi nge he swi koti ku tlhelela ekaya nakambe! Gama leriya ra nsele ri ndzi yivile ku suka etikweni ra ka hina vhiki leri nga hundza, naswona sweswi ndzi hlonga ra rona!” 

Hi nkarhi wolowo, va twile rito ra gama lera mahlehleleti ri ri karhi ri huwelela ku suka le bakweni, “Nhwana, wa ha ri kona kwalaho? Loko ndzo ka ndzi nga twi mpfumawulo wa ku bananisa, u ta va ekhombyeni LERIKULU!” 

“He munghana,” ku vula Busi hi ku hatlisa, “a wu fanelanga ku heta nkarhi! Ndzi nyike rhoko ya wena, kutani wena u tsutsuma hilaha u nga kotaka ha kona. Mina ndzi ta bananisa rhoko na maribye, kutani gama ri ta twa huwa. Hi nkarhi lowu a nga ta lemuka leswaku u nyamalarile, u ta va u ri ekaya na mana wa wena!” 

“N’wachela, u na musa,” ku vula nhwana. “Kambe xana xihadyana lexitsongo tanihi wena xi nga kotisa ku yini ku bananisa rhoko leyi hi matimba ku endla huwa leyikulu?” 

“Wa vona,” ku vula Busi, “wena a wu si tshama u vona nenge wa mina lowo hlawuleka, wa matimba!” 

Hi tingana, chela ri kombile nhwana lotsongo nenge wa rona wa le ndzhaku lowo bumbula, lowu a wu nghenisiwile ehansi ka yena tanihi ntolovelo. Kutani n’wana a swi tiva leswaku se a ri na nkarhi wo kota ku baleka. U hluvurile rhoko ya yena kutani a yi peta endzeni ka mati. Loko yi tsakamile, a yi bananisile na ribye lerikulu ko hlayanyana. Endzhaku hi xihatla a nyiketa Busi rhoko. U tswontswile chela emombyeni, a hlevetela, “Ndza nkhensa,” a tsutsuma. 

PHAA! PHAA! PHAA! a ku ri rhoko, loko Busi a ri karhi a yi bananisa na ribye ku ringana nkarhi wo leha. Nenge wa yena lowo leha a wu ri na matimba swinene lero a swi n’wi olovela ku endla huwa leyikulu. A ku ri ntsena loko nakambe gama ri huwelela ku byela lowa nhwana leswaku a hatlisa, laha hi laha Busi a nga cukumeta rhoko, a tlulela enambyeni hi xihatla kutani a hatla a hlambela a nyamalala. 

“Eku heteleleni!” ku vula manana wa Busi loko Busi a fika ekaya. “Xana a wu ri kwihi?” 

Loko a karhi a vukarha Busi, u vone ribye ra nkoka leri a ri vangama emombyeni wa chela leritsongo, kwala ka ndhawu leyi nhwana lontsongo a nga n’wi tsontswa kona. 

“U sasekile swinene!” ku vula Manana Chela, kutani hinkwavo vaboti na vasesi wa Busi va pfumela. Loko Busi a languta ndzhuti wa yena ematini, a n’wayitela swinene, hi n’wayitelo lowukulu wa chela. A a tsakile swinene hikuva a languteka a sasekile swinene. Nakambe ku tlula sweswo, a tsakile ku tiva leswaku nenge wa yena lowukulu a wu nga ha ri nchumu wo biha hi ndlela yaleyo.