Ehansi ka tintshava ta rihlaza ta le Mpumalanga a ku ri ni purasi. Hanci leyi a va ku i Kamuzu a yi dya ehansi ka nsimu ya purasi leri yi miyerile. Swiharhi hinkwaswo a ku ri vanghana. A va ri na swotala swo swi vula hi vona, kambe Kamuzu a ri ni tingana. A lava ku vulavula na vona, kambe a nga swikoti ku humesa marito. Leswi swi endle leswaku a titwa a ri yexe na ku nyuma.

Loko ka ha ri mixo swinene, Kamuzu a swi lava ku vula leswaku “avuxeni” eka Baas, munghana wa yena wa mbhongolo. A pfula nomo wa yena … kambe a nga vuli nchumu. Rito ra yena lerikulu lero dzika a ri kayivela.

“Ku humelela yini?” ku vutisa Kamuzu, “Ndzi kota ku hlevetela ntsena.” A ringeta kambe.

“U te yini?” ku vutisa Baas loko a ri karhi ncakunya byanyi naku natswa milomo ya yena ya voya a honokele Kamuzu. Xivangelo xo vutisa hi leswi hambi leswi Kamuzu a pfuleke nomo, kambe a ku twala ku hlevetela kutsongo. A swi nga tolovelekangi.

“Rito ra mina,” ku hlevetela Kamuzu. “Ndzi lahlekeriwe hi rito.”

“U lahlekele hi rito? Kambe swa fana a wu vulavuli nchumu, ri lahleke njhani?” ku vutisa Baas. “U nga vileli. Ndzi ta lava rito ra wena hi tlhelo leri n’wana ra nambu.”

Baas u tsemakanye nambu ku ya eka tlhelo lerin’wana ra nambu. Kambe loko a fika kona, u twe risema ra byanyi byo nyanganya kutani a rivala hi ku lava rito ra Kamuzu a sungula ku dya byanyi.

Hala tlhelo lerin’wana ra nambu, Kamuzu a ehleketa hi ndlela yo vuyisa rito. “Ndzi ta ya lahaya tiveni,” a ehleketa. “Ndzi ta pfula nomo wa mina, ndzi humesa ririmi ndzi kombela hlampfi ndzi va vutisa leswaku a va ri voni rito ra mina le hansi ke.”

Kamuzu u yimile etiveni a pfula nomo wa yena, Hlampfi yi languta ehenhla.

“Hayi, Kamuzu, u ta ndzi rivalela, ku hava nchumu ehansi ka ririmi ra wena. Kambe u nga vileli, hi ta lava rito ra wena hi ku ri langutisa laha hansi ku nga ni swiluva na le xikarhi ka maribye endzeni ka xidziva.”

Hlampfi yi hlamberile yi famba, loko se va fika ehansi laha ku nga ni swiluva, va kume swakudya swa kahle laha va nga rivala hi rito ra Kamuzu leri lahlekeke.

Kamuzu a hefemuteka a famba a ya emahlweni. U lavile hinkwako loko a ri karhi a fambafamba. U hlanganile na Snorkel, nguluve, na Dozie, homu ya muhlovo wa ntima wo basa.

“U lava yini?” ku vutisa Snorkel.

“Rito ra mina, ri ndzi lahlekerile,” ku hlevetela Kamuzu.

“Hey vaka hina! Ri ku lahlekele njhani?” ku vutisa Snorkel. “U nga vileli, ndzi ta ku pfuna ku ri lava.”

“Na mina!” ku vula Dozie. “Hi ta ri lava ebyanyini hala tlhelo lerin’wana ra nambu.”

Kamuzu mbuya – Snorkel na Dozie va hlangane na byanyi lebyo nyanganya hile tlhelo lerin’wana ra nambu, kutani va yima va dya na ku funya byanyi va rivala ku pfuna ku lava rito ra yena.

Mipfundla a yi nga pfuni nchumu. Va tshembise ku lava hi mahlo ya vona lamakulu ya buraweni. Va tshembise ku yingisela hi tindleva ta vona leto olova ta buraweni. Kambe loko va tlula nambu, ku kota lavan’wana, leswi a va swi ehleketa ntsena i byanyi lebyo nyanganya.

Kamuzu a languta vanghana va yena. “A ku na wun’we loyi a ndzi pfunaka. A ku na wun’we loyi a lavaka. Wun’wana na wun’wana u le ku funyeni, nambuteleni, honyahonyekeni na ku dya,” a hlevetela hi mbilu yo vava. A hundzuluka a famba a ya epurasini a ya emahlweni na ku tihlotela rona yena n’wni. Kamuzu a languta ehansi ka swihlahla, a languta endzhaku ka xethe, na ku languta emapapeni nakambe a languta etintshaveni.

“E-e, ku na moya wu taka! Ku na mpfula etintshaveni. Swi vula leswaku nambu wu ta tala.” A hundzuluka a tsutsumela enambyeni. “Ndzi fanele ndzi tsundzuxa swiharhi leswin’wana. Kambe ndzi kota ku hlevetela ntsena, a va nga ndzi twi.”

U yimile ku ringana minete yin’we kutani a twa mathonsi yo sungula ya n’wi thonela enhlaneni. Nambu a wu ri na ridaka naswona a wu khapa. Un’wana na wun’wana a ha ri eku funyeni, nambuteleni, honyahonyekeni na ku dya.

Kamuzu a pfula nomo wa yena kambe ku nga humi nchumu. Hambi ku ri ku hlevetela a swi nga koteki. Sweswi a ri na ku chava lokukulu. A fanele ku endla swin’wana. Loko vanghana va yena vo ringeta ku tlula nambu, va ta fa hinkwavo. U tlakusile nhloko ya yena, a hlakahla ntshiva wa yena na ku ba ehansi hi milenge ya yena. A ku vanga na wun’we wa vanghana va yena loyi a nga swi vona. Mati lama a ma ri emahlweni ka yena a ma tsutsuma hi rivilo.

Hi nkarhi lowu a yi na hi matimba. Swiharhi hinkwaswo swi languta ehenhla swi sungula ku tsutsuma swi kongoma enambyeni.

Kamuzu a rivala hi rito ra yena leri lahlekeke. A rivala hi tingana ta yena a rivala na hi nhlomulo wa yena. U kongome nambu lowu teleke, a tsutsuma hi rivilo lerikulu a wu kongoma, a tlula hi matimba ehenhla ka mati lama kariheke. Loko a wela etlhelweni lerin’wana a pfula nomo wa yena a huwelel, “YIMANI! MI NGA TLULI!”

Swiharhi swi hlamarile swinene. A va nga si tshama va twa rito lerikulu, ra ku va na huwa ri huma enon’weni wa Kamuzu.

“Tlhelelani endzhaku!” Kamuzu a huwelela. “Khupukelani emaribyeni.”

Un’wana ni un’wana u tsutsumele emarhibyeni ku ya tumbela. Va fambe hi ntlawa.

“U hi ponisile, Kamuzu,” ku vula Baas. “Ndza ku khensa.”

“U ri kumile rito ra wena?” ku vula Snorkel.

“Ee,” ku vula Dozie, “Swikahle ku twa rito ra wena. U tshama u miyerile, a hi hleketa leswaku a wu swi lavi ku vulavula na hina.”

“Ndzi na tingana,” ku vula Kamuzu. “A ndzi tivi ku ri ndzi nga ku yini.”

“Kambe hi vanghana,” ku vula mpfundla. “A wu fanelanga ku va ni tingana loko u ri na hina.”

“Ku suka sweswi,” ku vula Baas, “Hi lava ku ku twa u vulavula, hi tshembhisi leswaku u ta vulavula?”

“Ndza tshembhisa! ndza tshembhisa! Ndza tshembhisa!” hinkwavo va vula tano.

Na Kamuzu, lowa hanci, a yimisela nhloko ya yena ehenhla a huwelelea a ku, “INA! INA! INA, NDZA MI TSHAMBHISA!”