Fhasi ha thavha dala dza Mpumalanga ho vha hu na bulasi. Luvhanḓeni lwa bulasi iyi, bere i no pfi Kamuzu yo dzulela u fula yo ḓifhumulela. Phukha dzoṱhe dza bulasini dzo vha dzi dzikhonani. Dzo vha na zwinzhi zwine dza vhudzana, fhedzi Kamuzu yo vha i tshi shona. Yo vha i tshi ṱoḓa u amba nadzo, fhedzi i sa koni u phula maipfi. Izwi zwa ita uri i vhe na vhuludu na u ṱungufhala.

Nga matsheloni maṅwe, Kamuzu yo ṱoḓa u ri “ndi matsheloni“ kha Baas, khonani yayo ya donngi. Ya aṱama mulomo wayo … fhedzi ha sa itee tshithu. Ipfi ḽayo ḽihulu ḽo vha ḽi siho.

“Hu khou itea mini?” Ho vhudzisa Kamuzu. “Ndi kona fhedzi u hevhedza.” Ya lingedza hafhu.

“No ri mini?” Ho vhudzisa Baas musi i tshi khou endela u gaya hatsi, ya nanzwa meme dzayo dza vhukuse na u lavhelesa kha Kamuzu. Tshiitisi tshithihi tsha uri i vhudzise ho vha uri naho Kamuzu yo aṱama mulomo wayo, ndi u hevhedza fhedzi he ha pfala. Zwo vha zwi songo ḓowelea.

“Ipfi ḽanga,” ho hevhedza Kamuzu. “A thi tshe naḽo.”

“Ipfi ḽaṋu a ḽi tsheho? Zwi a fana a hu na tshine na amba, zwino no ḽi xedzisa hani?” Ho vhudzisa Baas.“Ni songo vhilaela. Ndi ḓo ṱoḓa ipfi ḽaṋu seli ha mulambo.”

Zwenezwo Baas ya ṱutshela seli na luḽa ha mulambo. Fhedzi, musi i tshi tou swika ngei na u fembedza munukho u ḓifhaho wa hatsi, ya mbo hangwa tshoṱhe nga ha u sedza ipfi ḽa Kamuzu ya thoma u ḓilila nga hatsi.

Murahu kha sia ḽiṅwe ḽa mulambo, Kamuzu yo vha i tshi khou humbula nga nḓila dzine i nga wana ipfi ḽayo ḽo ṱuwaho. “Ndi ḓo tsela tivhani,” yo humbula. “Ndi ḓo aṱama mulomo wanga, nda imisela nṱha lulimi lwanga nda vhudzisa khovhe arali dzi tshi kona u vhona ipfi ḽanga fhasi halwo.”

Kamuzu ya ima tivhani ya aṱama mulomo wayo. Khovhe dza i lavhelesa.

“Hai, Kamuzu, pfarelo, a hu na tshithu fhasi ha lulimi lwaṋu. Fhedzi, ni songo vhilaela, ri ḓo sedza fhasi ha maluvhana vhukati ha matombo a re fhasi kha tivha ri tshi itela ipfi ḽaṋu.”

Khovhe dza tala dza ṱuwa, fhedzi dzi tshi tou swika kha maluvha, dza wana zwiḽiwa zwa u ḓifha nga maanḓa dza ḽa dza hangwa nga ha ipfi ḽa Kamuzu ḽo xelaho.

Kamuzu ya femuluwa yo ṱungufhala ya fhedza ya ḓitshimbilela. Ya sedza ipfi ḽayo hoṱhe-hoṱhe zwenezwi i tshi khou gada-gada nga henefho tsini. Ya ḓa ya ṱangana na Snorkel, nguluvhe, na Dozie, kholomo ya muvhala mutsu na mutshena.

“Ni khou ṱoḓana na mini?” Ho vhudzisa Snorkel.

“Ipfi ḽanga. Ndo ḽi xedza,” hu hevhedza Kamuzu.

“Ho vhifha! No zwi itisa hani?” Ho amba Snorkel. “Ni songo vhilaela, ndi ḓo ni thusa u ḽi ṱoḓa.”

“Na nṋe-vho!” ho amba Dozie. “Ri ḓo sedza hatsini nga seli na luḽa ha mulambo.”

Kamuzu wa vhathu – tshifhinga tsha musi Snorkel na Dozie vha tshi swika kha hatsi ha u ḓifha nga seli na luḽa ha mulambo, dzo ima dza fula na u gaya dza hangwa zwoṱhe nga ha u i thusa u wana ipfi ḽayo.

Vhoranḓevhe na vhone a vho ngo vhuya vha thusa. Yo fulufhedzisa u sedza nga mato ayo mahulu a buraweni. Ya fulufhedzisa u thetshelesa nga nḓevhe dzayo dza buraweni. Fhedzi musi dzo no wela mulambo, u tou fana na vhaṅwe vhoṱhe, zwoṱhe zwe dza humbula nga hazwo ho vha muthetshelo wa muḓifho wa hatsi.

Kamuzu ya lavhelesa khonani dzayo. “A hu na na muthihi a no khou nthusa. A hu na a no khou sedza. Iṅwe na iṅwe i khou ḓi gaela, u ḓi fulela, u ḓi milela na u ḓi ḽela,” yo hevhedza yo ṱungufhala. Yo rembuluwa ya thoma u tshimbila i tshi humela murahu bulasini u isa phanḓa na u sedza nga tsha vhukoma. Kamuzu yo sedza fhasi ha zwiṱaka. Yo sedza murahu ha shede. Yo sedza nṱha makoleni ya sedza na kha sia ḽa zwitavhana.

“Aiwa, hu na ḓumbu ḽi no khou ḓa! Yo no thoma u na kha zwitavhana. Zwi amba uri mulambo u khou ya u ḓala.” Ya rembuluwa ya gidimela mulamboni. “Ndi tea u tsivhudza phukha. Fhedzi ndi kona fhedzi u hevhedza, a dzi nga ḓo vhuya dza mpfa.”

Yo ima henefho lwa tshifhinga tshilinganaho minete ya pfa mashotha a mvula a u thoma a tshi ri tho, tho kha muṱana wayo. Mulambo wo vha wo no vha na thophe na u thoma u ḓala. Iṅwe na iṅwe yo vha i kati na u ḓi gaela, u ḓi fulela, u ḓi milela na ḓi ḽela.

Kamuzu yo aṱama mulomo wayo, fhedzi ha sa itee tshithu. Na u tou hevhedza zwaho a ho ngo bva. Zwino yo vha i tshi khou ofha tshoṱhe. I tea u ita tshiṅwe tshithu. Arali khonani dzayo dza lingedza u wela mulambo, dzi ḓo kumbiwa dzoṱhe. Yo dzungudza ṱhoho yayo, ya dzungudza vhukuse hayo ha kha mutsinga na u gigidedza fhasi nga khwanḓa dzayo. A hu na na muthihi wa khonani dzayo ye ya zwi vhona. Maḓi e a vha e phanḓa hayo a elela nga u ṱavhanya e manzhi.

Zwi tshe zwo ralo mvula ya tou ṋaṋa u na. Phukha dzoṱhe dza lavhelesa nṱha dza thoma u gidimela thungo ya mulamboni.

Kamuzu yo hangwa nga ipfi ḽayo ḽo xelaho. Yo hangwa nga u vha na ṱhoni yo ita na u hangwa nga u ṱungufhala. Yo sedza maḓi a elelaho nga nungo nahone e manzhi, ya thoma u gada nga u ṱavhanya u ya nga hune ya kona yo livha mulamboni, yo fhufhela seli na luḽa ha maḓi nga maanḓa. Musi i tshi swika nga seli ha mulambo yo aṱama mulomo wayo ya huwelela, “IMANI! NI SONGO PFUKA!”

Phukha dzo vha dzo mangala. Dzo vha dzi sa athu pfa ipfi ḽihulu nga u rali ḽi tshi bva kha mulomo wa Kamuzu.

“Humelani murahu!” Kamuzu yo huwelela. “Shavhelani kha maḓaba.”

Iṅwe na iṅwe yo shavhela kha maḓaba u dzumbama kha mvula. Dzo kuvhangana fhethu huthihi.

“No ri tsireledza, Kamuzu,” ho amba Baas. “Ri a livhuwa.”

“No wana ipfi ḽaṋu,” ho amba Snorkel.

“Ee,” ho amba Dozie, “ndi zwavhuḓi u ni pfa. No vha no fhumula tshifhinga tshoṱhe, ro humbula uri a ni pfani na u amba na riṋe.”

“Ndi a shona,” ho amba Kamuzu. “Ndo vha ndi sa ḓivhi uri ndi nga ri mini.”

“Fhedzi ri ḓzikhonani,” ho amba ranḓevhe. “A ni tei u shona musi ni na riṋe.”

“U bva zwino u swikela,” ho amba Baas, “ri ṱoḓa u pfa inwi ni tshi amba. Fulufhedzisani uri ni ḓo ita nga u ralo?”

“Fulufhedzisani! Fulufhedzisani! Fulufhedzisani!” Dzoṱhe dza amba khathihi.

Na zwenezwo, Kamuzu, bere, ya imisela ṱhoho yayo makoleni ya huwelela, “EE! EE! EE, NDI A FULUFHEDZISA!”