Kalekale ho vha hu na muṱhannga we a vha a tshi pfi Thukile. O vha a tshi dzula na mme awe kha kuḓu kuṱuku. Vho vha vhe zwishai nga maanḓa nahone tshelede ye vha vha vhe  nayo yo vha i tshi bva kha u rengisa makumba e khuhu dzavho dza kudzela.

Thukile o vha a tshi bvafha nga maanḓa lwe a vha a sa iti tshithu. O vha a tshi eḓela fhasi ha murunzi nga tshilimo a ora mulilo nga vhuria. Mme awe vho kundelwa u mu vhudza uri a vha thuse nga zwiṅwe-vho.

Nga maṅwe matsheloni a Musumbuluwo vho vha vho sinyuwa nga maanḓa lwe vha ri, “Thukile, arali na sa ya u shumela zwiḽiwa zwaṋu ndi ḓo ni pandela lwa tshoṱhe fhano muḓini.”

Izwi zwo vhilaedza Thukile. “Ndi khwiṋe ndi tshi ita tshiṅwe tshithu,,” o amba. “Zwino mme anga vha pfala vho sinyuwa nga maanḓa.”

Ha ri nga Ḽavhuvhili, a mbo ḓi ya kha rabulasi nga seli ha mulambo a humbela mushumo. Rabulasi a ri Thukile a lugise ḓaraṱa yawe. U ita izwi o badelwa nga mangwende a siḽivhere. Thukile o vha a sa athu u vhuya a vha na tshelede vhutshiloni hawe. O fara mangwende nga zwanḓa zwawe a a posa nṱha na fhasi uri a ḓo kona u a vhona a tshi penya nga ḓuvha. Fhedzi a sa athu na u pfuka mulambo, a vha o no xedza mangwende oṱhe.

“Inwi mutukana a sa ḓivhalekani,” ho amba mme awe zwenezwi a tshi swika hayani, “no vha no tea no a vhea zwavhuḓi tshikwamani tsha vhurukhu haṋu.”

“Ohoo,” ho amba Thukile, “Ndi ḓo ita nga u ralo tshifhinga tshi ḓaho.”

Nga Ḽavhuraru, Thukile o ḓo ṱuwa hafhu. “Ndi nga vha thusa nga kholomo dzavho naa?” O humbela muṅwe rabulasi.

“Ee,” ho amba rabulasi, “ndi ḓo ni fha dzhege ya mafhi sa wone muholo wa mushumo waṋu.”

Musi ḓuvha ḽi tshi kovhela, rabulasi a fha Thukile dzhege ya mafhi. Thukile a dzhia dzhege a i vhea ngomu tshikwamani tshihulwane tsha nguvhoyawe sa zwe mme awe vha amba uri u tea u itisa zwone. Thoo! Thoo! Thoo! Mafhi o shuluwa zwenezwi a tshi khou tshimbila nga bada nahone ndi musi hu kale dzhege i si tshe na tshithu phanḓa ha musi a tshi swika hayani.

“Mathina zwithu zwa hone!”Ho amba mme awe. “Ni TOU vha tsilu! No vha no tea no tou hwala dzhege nga ṱhoho yaṋu.”

“Ndi zwone,” ho amba Thukile, “Ndi ḓo ita nga u ralo tshifhinga tshi ḓaho.”

Nga Ḽavhuṋa, Thukile o ya kha mufumakadzi we a vha a tshi ita yogathi. O tenda u ḓo mu ṋea yogathi arali a tshi nga mu thusa. Masiari ayo o ṋea Thukile yogathi. Ho vha hu tshifaredzi tsha puḽasiṱiki tsho vuleaho tshe tsha vha tsho putelwa nga labi. Thukile o tshimbila a ya hayani na tshifaredzi tshi kha ṱhoho yawe ngauri ndi zwe mme awe vha amba uri u tea u ita zwone. Fhedzi nga tshifhinga tshe a swika hayani, ho vha ho sala yogathi ṱhukhusa kha tshifaredzi. Vhunzhi hayo yo vha yo elela, iṅwe yo vha i mavhudzini awe.

“Inwi tsilu, tsilu ḽa mutukana, Thukile,” ho amba mme awe, “no vha no tea no tshi fara zwavhuḓi nga zwanḓa zwaṋu.”

“Ohoo!” Ho amba Thukile. “Ndi zwone, Ndi ḓo ita nga u ralo tshifhinga tshi ḓaho.”

Nga ḽa Vhuṱanu, Thukile a bva hafhu. Tshifhinga itshi a ya ha mubaki. Mubaki o vha a si na tshithu nga nnḓani ha mmbwa ya u  ṋea Thukile sa mbadelo ya mushumo wawe. Musi ḓuvha ḽi tshi kovhela mubaki o mu badela nga mmbwa. Thukile a dzhia mmbwa a ya hayani o i fara zwavhuḓi nga zwanḓa zwawe.

“Izwi ndi zwe mme anga vha amba uri ndi tea u  hwalisa zwone,” Thukile o vhudza mmbwa. Fhedzi hu sa athu na u fhela tshifhinga, mmbwa ya thoma u gugula na u sa dzulisea. U bva afho, ya thoma u mu palapala na u mu veta lu vhavhaho lwe a vhuya a i litshedza.

Musi a tshi swika hayani, mme awe vha ri khae, “Inwi, Thukile, Ni tou vha tsilu ḽa mafhedziselo. No vha no tea no vhofha thambo kha khoḽa yawo  na i tendela uri i ni sale murahu.”

“Ndi zwone,” ho amba Thukile, “Ndi ḓo ita nga u ralo matshelo.”

Nga ḽi tevhelaho ho vha hu Mugivhela Thukile a ya u shuma kha muṋe wa butshara. Zwa zwino o badelwa nga tshipiḓa tsha ṋama tshavhuḓisa. A dzhia tshipiḓa tsha ṋama, a tshi vhofha nga thambo a ita zwenezwiḽa zwe mme awe vha amba – a tshi kokodza nga murahu! Nga tshifhinga tshe a swika ngatsho hayani, ṋama yo vha yo tshinyala tshoṱhe.

Zwa zwino mme awe vho vha vho sinyuwa nga maanḓa. “Ndi ite mini nga inwi?” Vho vhudzisa. “Matshelo ndi Swondaha ri na khavhitshi fhedzi ya u ḽa tshiswiṱulo. Ni tou vha tsilu, no vha no tea no hwala ṋama nga mahaḓa aṋu.”

“Ndi ḓo ita izwo tshifhinga tshi ḓaho,” ho fhindula Thukile.

Nga Musumbuluwo, Thukile o ya u shuma hafhu kha muṅwe we a mu fha donngi sa muholo. Naho Thukile o vha e na nungo, o wana zwi tshi mu konḓela u isa donngi kha mahaḓa awe. O lwa nazwo o lwa nazwo, fhedzi mafheloni a kona u hwala donngi a i vhea mahaḓani awe, sa zwe mme awe vha mu vhudzisa zwone. A thoma u tshimbila nga u ongolowa a tshi ya hayani.

Musi Thukile e nḓilani ya u ya hayani, o tea nga u fhira tsini na nnḓu ye munna wa tshigwili a vha a tshi dzula khayo. Muuna wa tshigwili o vha e na ṅwana muthihi wa musidzana. O vha o naka nga maanḓa, fhedzi lwa miṅwaha na miṅwaha o vha a sa athu u vhuya a bula na ipfi ḽithihi zwaḽo. O vha a sa athu na u sea vhutshiloni hawe hoṱhe. Madokotela vho amba uri u ḓo kona fhedzi u amba hafhu arali muṅwe muthu a ita uri a see. Muuna wa tshigwili o vhilaela nga maanḓa nga ṅwananyana wawe lwe a vhuya a amba uri ane a ḓo ita uri a see, a nga mu mala.

Musidzana wa lunako o vha o sedza nnḓa nga fasiṱere musi Thukile a tshi pfuka na donngi i mahaḓani awe. Milenzhe ya donngi yo vha i tshi khou nembelela muyani nahone zwa vhonala sa zwi takadzaho lwe musidzana a tou fhela nga u sea. Nga khathihi a vha a tshi vho kona u amba.

 Tshigwili tsho vha tsho takala, tsha phetha na phuluphedziso yatsho – tsha amba uri musidzana watsho na Thukile vha nga malana. Thukile a mbo ḓi vha tshigwili tsha munna nga nṱhani ha uri o ita zwithu zwa vhutsilu nga u hwala donngi nga mashaḓa awe!

U bva ḓuvha iḽo u ya hoya, Thukile o dzula kha ḽiḓu ḽihulu na mufumakadzi wawe na mme awe vhe vha sa tsha vhuya vha shuma hafhu. Nahone, Thukile ha ngo tsha dovha a hwala tshiṅwe tshithu hafhu nga ene muṋe.