Jinja

Written stories

Jinja

Author

Joanne Bloch

Illustrator

Jiggs Snaddon-wood

Manana wa Dimpho na Sello a ri na xiphiqo. “Milenge ya mina a yi twala ku fana na maribye ya tiayisi tolo nivusiku!” a byela vana va yena hi mixo wa Musumbunuku wun’wana. “A yi titimela lero ndzi nga koti ku etlela. Sweswi ndzi karhele swinene!” 

 

“Ndza swi tiva!” ku vula Sello. “Hikwalaho ka yini u nga ambali masokisi loko u etlela madyambu ya namuntlha?” 

“I miehleketo ya kahle!” ku vula Manana. “Vana va mina va tlharihile!” 

Hi vusiku byebyo, u ambarile masokisi ya yena ma wulu no tsindziyela swinene. “Hahani Thoko u ndzi nyikile masokisi lawa tanihi nyiko ya Khisimusi,” a hlamusela. “Ya kufumela swinene! Ndzi ta etlela kahle madyambu ya namuntlha!” 

 

 Kambe Manana a nga swi tivanga. Hi Ravumbirhi nimixo, a karhele nakambe. 

“A ndzi kotanga na ku copeta,” a koka moya. “Loko ntsena a no kota ku kufumeta milenge ya mina leyo titimela!” 

“Manana,” ku vula Dimpho, “xana hikwalaho ka yini mi nga loveki milenge ya n’wina ematini yo hisa mi nga si ya eku etleleni madyambu ya namuntlha?” 

“Sweswo swi lava ku ringetiwa!” ku vula Manana. “Inkomu!” 

 

Endzhaku ko lalela madyambu yalowo, Manana u cherile mati yo hisa endzeni ka sambelo leyikulu yo tshwuka. “Mmmm, leswi swi twala kahle!” a vula, a ri karhi a swoswa milenge ya yena. “Ndza tshemba leswaku ndzi ta etlela kahle namuntlha.” 

Kambe bvumba swin’wani? Hi mixo wa Ravunharhu, a karhele nakambe. “Emasungulweni a yi ri kahle swinene,” a hlamula, “kambe endzhaku ka tiawara tingari tingani, a ku ri sweswi swa masiku hinkwawo … tititi, milenge a yi titimela! Ndzi ta fanela hi ku ehleketa swin’wana. Dyanani! Sweswi i nkarhi wo ya exikolweni!”

Loko Manana a vuyile ekaya ku suka entirhweni madyambu ya lawa, Dimpho a ri na mahungu lamanene. “Mudyondzisi wa mina u ri ku nwa tiya ya jinja swi endla leswaku u twa ku kufumela miri hinkwawo,” a hlamusela. “Tiya ya jinja yi ta kufumeta milenge ya wena!” 

“Oho,” ku vula Manana. A twala a nga tsakangi. Endzhaku ka vusiku byo tala laha a nga etleli ku ringana, a titwa a helela hi ntamu! 

 

Kambe Manana a nga rivalanga leswi Dimpho a nga swi vula. Hi Mugqivela nimixo, loko a nga si ya entirhweni, Manana u rhumile vana ku ya xava jinja. “Ku hava lexi nga pfuna,” a hlamusela, loko a ri karhi a tilulamisela ku ya entirhweni. “Kumbe jinja yi nga endla masingita!” 

Vana hilavaya va famba. “Xana u languta yini, Sello?” ku vutisa Dimpho loko va fika eka patu lerikulu ekusuhi ni mavhengele. Sello a nga hlamulanga. A honokele xin’wana lexi a xi ri kwala kusuhi. “Sello!” ku vula Dimpho nakambe. “Khoma voko ra mina. Hi fanele hi tlula patu sweswi.” 

“Hayi sweswi!” ku vula Sello. “Languta lahaya! Hi fanele hi pfuna ximanga lexiya!” Loko Dimpho a nga si n’wi sivela, Sello se a tsutsumerile. 

 

Erivaleni leri a ri ri hava nchumu, vafana vambirhi va kwalomu ka vukhale bya Sello a va ri karhi va xanisa ximanga xa mpunga. A va hleka. Ximanga a xi ringeta ku baleka. 

Hambileswi a ri jaha leritsongo, Sello a ri na rito lerikulu, ra huwa. “TSHIKANI SWESWO!” a huwelela. “Tshikani ximanga xexo xi tifambela!”  

“Ina, xi tshikeni xi tifambela!” ku vula Dimpho. 

 

Majaha ya hundzuluka ya languta. “Hikwalaho ka yini?” ku vula un’wana a nyamile, kambe jaha lerin’wana ri tshika ximanga lexi a xi tshukile. “Wena u vava hi yini, kahlekahle? Lexi i ximphunta xa ximanga lexi nga tilahlekela! Tana, Jabs, a hi fambi!” 

Loko manana wa Dimpho na Sello a vuya ekaya nindzhenga walowo, a nga tshembanga mahlo ya yena. Vana va yena a va ri karhi va bambatela ximanga xa voya bya mpunga. Ximanga a xi ri karhi xi rilarila na ku tilakatsela. Manana u swi vonile leswaku va xi phamele mahlahla ya nyama leyi a yi sele. 

“Xana ku humelela yini?” a vutisa a hlundzukile. “Hikwalaho ka yini mi vuyile na xiharhi lexi laha kaya? Xi hlongoleni sweswi!” 

 

“Kambe Manana, ku na mpfula ehandle,” ku vula Sello. “Kitty u ta tsakama! Hi kombela ku n’wi hlayisa, vusiku bya namuntlha ntsena? HA KOMBELA?” 

Manana a languta ehandle hi fasitere. A ku ri ntiyiso. Loko a chika ethekisini, a ku ri na mapapa ya mpunga ematilweni. Sweswi a yo chuluka. “Swi lulamile,” a swi vula a pfale milomo, “kambe mundzuku, ximanga xexo xi famba.” 

“Ha khensa, Manana!” ku vula vana havumbirhi. 

“Hmmmph,” ku vula Manana. A tshama ehansi, a hluvula tintanghu takwe, a titshuva milenge. “Yi kwihi jinja liya mi nga ndzi xavela yona?” a vutisa. “I nkarhi wa mina wa khapu yo sungula ya tiya ya jinja!” 

 

Vana va honokelana va humese na mahlo lamakulu, ya xirhendzewutani. Va rivele ku xava jinja! Manana a hlundzukile swinene. U hlundzukile vusiku hinkwabyo. Endzhaku ka loko xitanga xi basile, u yile eku etleleni hi ku kongoma. 

Hi Sonto nimixo, loko Dimpho na Sello va pfuka, manana wa vona a nga ri kona. Va hlamarile – a pfuka nimixo mikarhi hinkwayo. Hambi xi ri ximanga a va nga xi voni. 

“A hi kambi loko Manana a pfukile kahle,” ku vula Dimpho. Hi ku nonoka va pfurile rivanti ra kamara ya yena, kutani va hlometela. Xana mi ehleketa leswaku va vone yini? 

 

Manana a etlele emubedweni, a languteka a loloha. Ximanga a xi tsondzele milenge yakwe, xi ri karhi xi rila swinene. 

“Avuxeni,” ku vula Manana. “Ndzi vile na vusiku lebyinene swinene! Milenge ya mina yi kufumerile emaheteleleni!” A languta ximanga. “Ndzi ehleketa leswaku hi fanele hi ku hlayisa!” a xi hlamusela. “Hi ta ku vitana Jinja!” Ximanga xa voya, xa mpunga xi nyanya ku rila. 

 

Vana va hleka, va ba mavoko na ku swi bambela. Kutani Sipho a yima. A ri karhi a khwanyanisa xikandza. “Kambe, hikwalaho ka yini hi xi vitana Jinja?” a vutisa. 

“Eee,” ku vula Manana, “n’wina vambirhi mi yile evhengeleni ku ya xava jinja, kambe ematshan’weni mi vuyile na ximanga lexi. Xi kufumeta milenge ya mina tanihilaha Dimpho a nga vula ha kona hi tiya ya jinja, hikwalaho vito ra xona i Jinja!”  

Hileswi va nga xi thyisa xiswona.