Xikhumbhamatilo
Home | Written stories | Multilingual stories | Xikhumbhamatilo

Written stories

Xikhumbhamatilo

Author

Hi Ann Walton

Illustrator

Mikombiso hi Rico

Translator

Xi hunduluxiwile hi Given J Hlongwani

A ku ri siku leri a ku na mpfula naswona Josh a tshamile exitangeni a ri karhi a endla khayindi. A ri na byewu lebyi a nga byi tirhisa ku endla rimba ra khayindi. Nakambe a tlhela a va na phepha ra thixu ra wasi na ro tshwuka na ra rihlaza na ro tshwukela. U funengetile khayindi hinkwayo hi phepha ra wasi.

“Phepha leri ra wasi hi le mahlweni ka khayindi!” Josh a teka xiboho lexi. U tsemile phepha ra thixu ro tshwuka a endla milomo leyi n’wayitelaka hikwalaho ka ntsako, phepha ra thixu ya rihlaza a endla mahlo a tlhela a teka phepha ra thixu yo thwukela a endla swirhendzevutana swa marhama. Endzhaku a endla ncila wo leha wa khayindi hi phepha ra wasi, ro tshwuka, ra rihlaza na ro tshwukela.

“Ncila wa wena wu fana na swiambalo swa Gogo leswi cinaka emoyeni eka mugiva wo aneka swiambalo,” ku vula Josh a byela khayindi. Kutani a thumelela ntambu yo leha swinene eka mbhovo wa khadibodo na ku bohelela hi le makumu ka rimba ra khayindi, leswaku yi nga haheli ekule loko yi ri emoyeni.

“Vito ra wena hi wena Xikhumbhamatilo!” ku vula Josh a byela khayindi.

Hi mixo lowu landzelaka, Josh a tshamile eka whilichere ya yena ehandle emahlweni ka rivanti na Xikhumbhamatilo emindzhumbini yakwe. A ku ri na maxelo ya kahle yo hahisa khayindi. A yimele Hope. A fanele a n’wi susumeta hi rivilo ra hilaha a ta swi kota ha kona eka xitupi xo famba konao, leswaku Xikhumbhamatilo xi kota ku biwa hi moya xi haha. Yena a ri kwihi?

“Hi mina loyi!” ku vula Hope. “Ndzi khomeli ndzi hlwerilenyana. Khayindi ya wena yi lulamile ku haha xana?”

“Ina, i khale ndzi yimele leswaku yi haha yi ya ematilweni!” ku vula Josh.

“A hi fambi ke!” ku vula Hope a ri karhi a khoma swikhomo swa whilichere a tiyisa. A sungula ku famba hi ku hatlisa, kutani a sungula ku tsutsuma ehenhla ka xitupi xo famba kona. Mavhilwa ya sungula ku gidligidli, gidligidli, ya khoma rivilo loko Hope a sungula ku tsutsuma. Josh u pfumelerile xintambyana xitsongo xi hakunuka le ka khadibodo leri a ri khomile. Hi xihatla, khayindi yi tlakuka! Yi sungule ku hahelanyana kwala tinhlokweni ta vona.

Josh na Hope va tsutsumile va hundza Neo loyi a ri karhi a tlanga na Bella exirhapeni. A ambale xigqoko xa phephahungu xa vatlhakisi a tlhela a khoma tlhari ra khadibodo. Bella a ambarile xigqoko xa noyi.

“A wu yena mutlhakisi wa kahle!” ku vula Bella, a ri karhi a yimisa nhonga yakwe ya masalamusi.

“Huuu! Huuu!” ku vukula Noodle, kambe Neo a nga ri ku n’wi yingiseleni kumbe Bella. Neo a langute Josh na Hope loko va ri karhi va ta hi rivilo lerikulu ehenhla ka xitupi xo famba kona. Bella a rivele hi ntlangu wa vona kutani a sungula ku languta Josh na Hope!

“Xana hi nga famba na n’wina?” ku vutisa Neo.

“Ina, tanani! Hi ya hahisa Xikhumbhamatilo!” ku vula Josh a ri karhi a va hundza.

“Tana, Bella, a hi fambi!” ku vula Neo.

“Tana, Noodle,” ku vula Bella.

“Huuu! Huuu!” ku vukula Noodle.

Kutani Hope na Neo na Bella na Noodle va tsutsuma hi ku landzelelana endzhaku ka Josh, ku twakala ku gidligidli na huuu! huuu! va ri karhi va famba eka xitupi xo famba kona.

Loko va fika erivaleni ekusuhi na tindlu tin’wana, Josh a tshika xintambyana xin’wana kutani Xikhumbhamatilo xi hahela ehenhla emoyeni. Xi engeta xi ya ehenhla. Xi hahile kahle ehenhla ka malwangu na tinhlohlorhi ta minsinya na matilo ya wasi hi le tlhelo. Josh na Hope na Neo na Bella va languta khanyindi kutani va navela onge na vona va nga haha na yona ehenhla ematilweni.

“Huuu! Huuu!” Noodle a vukulela ehenhla. Na yena a langute khayindi ehenhla.

“Neo, xana u lava ku ringeta ku hahisa khayindi na wena?” ku vutisa Josh.

“Ina, ndza kombela!” ku hlamula Neo, kutani u tekela Josh ntambhu ya khadibodo. Kambe a ku ri na moya naswona Xikhumbhamatilo a xi koka hi matimba, kutani Neo a tshika khadibodoi. Ri be xindziwandziwani ehansi ku fana na xilo xa nhova xo hanya kutani xi sungula ku tlharamula ntambu hinkwayo, endzhakui khayindi yi hahela emalembelembeni swinene. Hi nkarhinyana a yi ri xilavi ematilweni.

Noodle u lumile chupu leri a ri ri na ntambu! U ri lumile hi meno na ku ri kandziya hi milenge yakwe leswaku ri nga bi xindziwandziwani. Endzhaku a tlulela ehenhla hi milenge ya yena yi ya ehenhla ka matsolo ya Josh a nyiketa Josh chupu. Emakumu, Xikhumbhamatilo xi yima ku haha xi tshama laha a xi ri kona, na ncila wa xona lowo vangama wu ri karhi wu pulutela emapapeni ehansi ka xonai.

“Noodle, u ponise khayindi ya hina!” ku vula Josh. Noodle a pulutisa ncila.

“Noodle, u mukhomi wa khayindi wa kahle ku tlula hinkwavo!” ku vula Hope. Noodle a pulutisa ncila.

“Noodle, u mbyana yo tlhariha!” ku vula Bella. Noodle a pulutisa ncila.

Josh u tsondzele khayindi. A yi boha yi tsindziyela a yi tsondzela eka khadibodo ku fikela loko Xikhumbhamatilo xi tshama emindzhumbini yakwe endzhaku ka mbalango wa yena lowukulu ematilweni. Hope u jikisile whilichere, hinkwavo va fambae ku va vu gidligidli na huuu! huuu! ndlela hinkwayo ku ya ekaya.

Loko Josh a etlele emubedweni nivusiku, u ehleketile hi ku tsakisa loku a nga va na kona na khayindi ya yena na hilaha a ku sale katsongo leswaku yi n’wi lahlekela. “Nkateko wa kona ndzi na vanghana va kahle emisaveni hinkwayo!” a koka moya loko a ri karhi a swinya mahlo.

Sungulani ku va ni vutumbuluxi!

* Pfumelela vana va wena va endla tikhayindi ta vona. Va vutisi swivutiso ku va pfuna ku kota ku sungula – xikombiso: Xana khayindi ya wena yi ta va na xivumbeko xa njhani? Xana u ta tirhisa switirhisiwa swihi ku yi endla? Xana u ta yi khavisa njhani?
* Tiphini na vana va wena hi ku hahisa tibaluni kutani mi ti tshika ti haha. (U nga bohi fundzu emakumu ka baluni leyi nga pfurheteriwa.) Langutani hilaha ti hahaka ha kona hinkwakwokwako loko ti ri karhi ti buluka!
* Eka ntsheketo, Neo u ambale xigqoko xo endliwa hi phephahungu. Nyika vana va wena phephahungu, selothepi, swikero na xintambyani kutani u va tlhontlha ku endla xa wa nchumu hi ku tirhisa switirhisiwa leswi.