Jabu a a ri mufana loyi a a rhandza ku tiva swilo swintshwa. A a tshama emugangeni lowutsongo aEastern Cape na vakokwa wakwe, vahahani, vamalume na tikhazini to tala. Hambileswi Jabu a a tala ku tlanga na tikhazini takwe na vanghana, leswi a a swi rhandza ngopfu a ku ri ku famba a dyondza hi swilo enhoveni ekusuhi ni le kaya.

A ku ri na swo tala swo swi endla enhoveni. A a hlalela swinyenyana, a lava tihumba, kumbe a hlalela muhlwa loko wu aka matshuka.

Jabu a a tiphina enhoveni siku na siku, kambe nkarhi hinkwawo a a nga khomeki kahle loko a nga swi koti ku hlamusela vatswari vakwe swilo leswintshwa leswi a swi dyondzeke.

Vatswari va Jabu a va tshama eMossel Bay eWestern Cape. A va fona vhiki na vhiki, kambe Jabu a a nga koti ku vulavula nkarhi wo leha na vona, hileswi lavan’wana na vona a va lava ku vulavula na vona.

“Ndzi nyike foni. Ndzi lava ku vutisa Anti swin’wana,” ku vula khazini wakwe.

“Ku na mhaka ya xihatla leyi ndzi lavaka ku yi byela papa wena,” ku vula malume.

Loko a ha rindzele ku vulavula na vatswari vakwe, Jabu a a ehleketa swilo hinkwaswo swo tsakisa leswi a a lava ku va byela swona. “Ndzi ta va hlamusela hi nkarhi lowu ndzi voneke xinyenyana lexikulu xi khoma kondlo. E-e! Ndzi ta va byela hi tihumba leti ndzi ti voneke ti ri karhi ti dya matluka nimixo. E-e! Ndzi ta va byela hi muhlwa lowu nga nyokovela wu ndzi nghena eburukwini. E-e! …” a ya emahlweni a anakanya leti na letiya.

Loko ku fika nkarhi wakwe wa ku vulavula ni vatswari, Jabu a a va na swo tala swinene swo va byela swona lerova a hetelela a miyerile efonini, a nga ha swi tivi leswaku u ta khoma swihi a tshika swihi.

Kutani siku rin’wana mudyondzisi wakwe, Thicara Nako, u byele tlilasi hi buku leyi pfunaka swinene leyi vuriwaka dayari.

“Dayari i buku ya matluka yo tala lawa u nga tsalaka eka wona,” ku vula Thicara Nako a hlamusela tlilasi. “Yi hlawulekile hikuva tluka ha rin’we i ra ku tsala timhaka ta siku rero, ku sukela hi January ku fikela hi December. U nga tsala swilo swa nkoka leswi endlekeke hi siku rero. U nga tlhela u fungha masiku man’wana, yo fana na siku ra wena ra ku velekiwa, leswaku u tsundzuka swilo leswi u faneleke u swi endla hi siku rero.”

Jabu a a tsake na swikunwana!

“Hi leswi ndzi lavaka swona!” a vulavula hi mbilu a tsakile. “Ndzi fanele ndzi va na dayari leswaku ndzi tsala swilo hinkwaswo leswintshwa leswi ndzi swi dyondzeke. Kutani ndzi ta tshama ehansi ndzi hlawula leswi ndzi faneleke ndzi swi hlamusela vatswari va mina loko va fona!”

Loko tlilasi yi huma, Jabu u tsutsumele eka Thicara Nako a ya n’wi vutisa loko a nga ri na yona dayari leyi a nga n’wi nyikaka leswaku a yi tirhisa, hambi ku ri ya khale.

Nkateko wa kona, Thicara Nako a a te na swidayarani leswaku a ta nyika lava nga tshukaka va swi lava etlilasini. Jabu a a tsake ngopfu. “Ndza nkhensa Thicara Nako. Leyi i nyiko ya nkoka swinene eka mina!” a vula a ri karhi a n’wayitela.

Dayari yakwe leyintshwa a yi ri yitsongo lerova a yi kota ku nghena exikhwameni, leswaku a famba na yona kun’wana na kun’wana. A yi ri ya wasi naswona a yi ri na rhiboni leyi tikotleteke exikarhi ka matluka. Thicara Nako u n’wi byele leswaku a nga tirhisa rhiboni ku fungha tluka leri a ri pfuleke.

“Gogo, vona dayari ya mina yintshwa!” ku huwelela Jabu a ha ri egedeni loko a fika ekaya a vuya hi le xikolweni. A a tsake ngopfu lerova a nga ha swi voni leswaku ku ni ndzhope emahlweni ka yena. U fike a wu kandziya kutani a rheta a wa, ivi wu ku phyandla! Hinkwavo va n’wi hleke ku vava – lerova na yena a sungula ku tihleka.

“Hawu, Jabu,” ku vula Gogo, “Ndzi ku byele leswaku u tshika ku jaha loko u tsakile. Vona, se u lo pyii, hi ndzhope! Nkateko wa kona, dayari ya wena yintshwa a yi tsakamanga.”

“Ndza swi tiva, Gogo,” ku vula Jabu a ri karhi a pfuka. “Kambe lexi i xiendlakalo xo sungula lexi ndzi nga ta xi tsala edayarini!”

Loko Jabu a hlambile naswona a tidzumberile endzhaku ko lalela, u tshame etlhelo ka Gogo a sungula ku tsala.

Endzhaku ka masikunyana, Jabu a a tsake ngopfu hileswi a koteke ku tsala timhaka to tala edayarini yakwe yintshwa. U funghe mhaka ya ku wela kakwe endzhopeni hi rhiboni.

“Ndzi rhandza xiendlakalo lexi, Gogo,” ku vula Jabu. “Xi ndzi tsundzuxa siku leri ndzi kumeke dayari ya mina ha rona. Naswona se ndzi antswisile emhakeni yo tsala, Gogo, hikuva ndzi tsala masiku hinkwawo!”

“Yaleyo i mhaka yo tsakisa, Jabu,” ku vula Gogo, a ri karhi a n’wayitela. “Humesa dayari ya wena phela, vatswari va wena va ta fona ku nga ri khale.”

Jabu u humese dayari exikhwameni. A a tsake na swikunwana hikuva se a a swi tiva leswi a a ta vula swona loko ku fika nkarhi wakwe wa ku vulavula efonini!

Endla ntsheketo wu nyanyula!

• Dirowa xifaniso lexi kombisaka leswi: Loko Jabu a hlambile naswona a tidzumberile endzhaku ko lalela, u tshame etlhelo ka Gogo a sungula
  ku tsala.
• Kuma swivumbiwa swa mune eka ntsheketo lowu leswi Jabu a swi voneke.
• Endla dayari leyi vumbekeke ku fana na apula leyi nga eka tluka 4. Tsala nchumu wo tsakisa lowu ku humeleleke namuntlha.